يافته‌هاي جديد باستاني در " آغچه شهير" آذربايجان شرقي

گروه فرهنگي: کاوش هاي باستان شناسي محوطه " آغچه شهير " آذربايجان شرقي که بوميان منطقه به آن آغچه ريش مي گويند، يافته هاي جديد و بسيار مهم از نظر تاريخي و نوع فعاليت هاي مردمان اين منطقه در دوران ابتدايي اسلام را ارايه مي کند که براي تداوم مطالعات تاريخي ارزش بسزايي دارد.

روستاي آغچه ريش در شهرستان چاراويماق، بخش شاديان و دهستان چاراويماق شرقي واقع در جنوبي ترين نقطه آذربايجان شرقي، 40 کيلومتري ميانه، 43 کيلومتري چاراويماق، 140 کيلومتري تبريز در سطح يکهزار و 800 متر بالاتر از سطح آب هاي آزاد قرار دارد که به دليل خاک حاصلخيزش يکي از مناطق کشاورزي به شمار مي رود که محوطه هشت هکتاري اين روستا از نظر تاريخي و کشفيات باستان شناسي از اهميت بسيار زيادي برخوردار شده است.جمعيت اين روستاي تاريخي طبق سرشماري ها حدود 440 نفر در قالب 90 خانوار و داراي 66 واحد مسکوني است.
باستان شناس دوره اسلامي، کاوشگر و عضو هيات علمي دانشکده حفاظت آثار فرهنگي دانشگاه هنر اسلامي تبريز با اشاره به اينکه روستاي آغچه شهير داراي يک محوطه بزرگ و همچنين بقعه هايي در مرکز روستاست که در آبان ماه 1399 به مدت 15 روز توسط هياتي از باستان شناسي دانشگاه هنر اسلامي تبريز مورد کاوش باستان شناسي قرار گرفت، گفت: در اين کاوش تعداد 24 عدد گمانه به ابعاد يک در 5.1 متر مربع ايجاد شد.
دکتر مهدي کاظم پور افزود: در اين گمانه زني ها شواهدي از آثار معماري شامل سنگ فرش، ديوار سنگي و ديوار خشتي، تزئينات معماري شامل اندود گچي، کف هاي گچي و کاشي، قطعات فلزي مثل آهن و همچنين آثار غني سفالي و شيشه اي متعلق به قرون اوليه و مياني اسلام به دست آمد.وي کشف سکه هاي متعلق به دوره آل بويه ( قرن چهارم و پنجم هجري) را يکي از يافته هاي مهم و ارزشمند اين محوطه تاريخي اعلام کرد.کاظم پور ادامه داد: در جريان کاووش هاي باستان شناسي و در اولين فصل علاوه بر سکه هايي متعلق به دوره آل بويه، ساختارهاي معماري، دستبندهاي شيشه اي، آثار سفالي از قبيل سفالينه هاي فيروزه قلم-مشکي، اسگرافيتو، شانلوه، آق کند، لعاب پاشيده و سفالينه هاي لاجوردي متعلق به قرون دوم تا ششم هجري يافت شد.وي با بيان اينکه دومين فعاليت باستان شناسي در محوطه آغچه شهير در سال گذشته انجام شد، اضافه کرد: در آن سه گمانه لايه نگاري در بخش هاي مختلف محوطه ايجاد شد که در آن علاوه بر يافته هاي فصل اول، فضاهاي معماري، آثار سفالي، کوره، تجهيزات مرتبط با توليد سفال نيز يافت شد که از منظر باستان شناسي داراي اهميت ويژه اي است.
کاظم پور يکي از يافته هاي جديد در محوطه باستاني روستاي آغچه شهير را مربوط به اشياي شيشه اي دانست و ادامه داد: در سطح محوطه و همچنين در داخل گمانه ها تعداد زيادي قطعات شکسته دستبندهاي شيشه اي يافت شد که به رنگ هاي سبز، لاجوردي، سياه، زرد و آبي بودند.به گفته وي اين دستبندهاي شيشه اي بدون تزئينات بوده و تنها با خطوط مارپيچ مزين شده اند.کاظم پور يافته جديد ديگر در جريان کاووش هاي سال گذشته را پيدا شدن پيکرک(مجسمه) يک زن اعلام و اظهار کرد: با توجه به شواهد يافت شده اين پيکرک احتمالا" الهه آناهيتا است.
در اين روستا عناصري همچون سيستم انتقال آب و سنگ فرش نمايان است
اين باستان شناس و کاوشگر آثار تاريخي دوران اسلامي هدف اصلي از انجام کاوش هاي باستاني در محوطه هشت هکتاري آغجه شهير را گاه نگاري محوطه، سبک شناسي و گاه نگاري سفال نقش‌کنده زيرلعاب ( اسگرافيتو) بيان کرد و گفت: تاکنون آنچه که براي ما در اين محوطه تاريخي مشخص و آشکار شده است شواهدي از زيست مردم است که در اين روستا عناصري همچون سيستم انتقال آب و سنگ فرش نيز نمايان است.کاظم پور ادامه داد: بر همين اساس نمونه هايي از گچ بري هاي دوره ابتدايي اسلام با نقوش اسليمي نيز يافت شده است که از نظر تاريخ نگاري و همچنين سبک شناسي و گاه نگاري مي تواند مورد وثوق اهل فن و باستان شناسان قرار بگيرد.وي همچنين از کشف کوره هاي سفالي در محوطه باستاني آغچه شهير خبر داد و گفت: در جريان کاووش هاي انجام شده جديد ميله هاي کوره به تعداد فراوان به دست آمد که در بين آنها سه پايه هاي سفالي و دور ريزهاي سفالين نيز کشف شد.کاظم پور يکي از مهمترين کشفيات در منطقه کوره هاي سفالي آغچه شهير را "توتک هاي" سفالين اعلام کرد که از آلات موسيقي قرون اول اسلامي به شمار مي رود و تاکنون نمونه هايي از آن تنها در بخش هايي از جمهوري هاي آذربايجان و ارمنستان کشف و به ثبت رسيده است.
آغچه شهير بين محوطه ها و استقرارگاه هاي مهم دوره هاي سلجوقي و ايلخاني قرار گرفته است
وي با اشاره به اينکه روستاي آغچه ريش (آغچه شهير) مابين محوطه ها و استقرارگاه هاي مهم دوره هاي سلجوقي و ايلخاني قرار گرفته است، يادآور شد: مراغه در غرب، سلطانيه در جنوب شرقي، روستاي آق کند در شرق، اوجان در شمال و تخت سليمان در جنوب اين روستا قرار گرفته و فاصله دورترين آنها با اين محوطه به 100 کيلومتر هم نمي رسد و شواهد نشان دهنده اين است که اين روستا در قرون اوليه و مياني اسلام يک شهري مهم بوده که بعدها به دلايل نامعلومي وسعت آن کمتر شده است.
کاظم پور با اشاره به اينکه يکي از مهمترين آثار تاريخي و تمدني روستاي آغچه شهير "بقعه آغچه ريش" متعلق به قرون اوليه اسلامي است که در مرکز روستا قرار گرفته است، اين اثر را تنهاترين بقعه باقي مانده از اوايل اسلام در آذربايجان شرقي اعلام کرد که متاسفانه در حال نابودي است.وي گفت: اين تپه که با سطحي صاف بين زمين هاي کشاورزي و روستا قرار گرفته است، در بخش هاي مختلف توسط جاده هاي مزروعي برش خورده که همين موضوع باعث مي شود لايه ها و داده هاي فرهنگي آن به راحتي قابل رويت باشد.کاظم پور ادامه داد: اين تپه که جهتي شمالي-جنوبي دارد و توسط 2 دره عميق در جوانب شرقي و غربي برش خورده است، به سه بخش شمالي، مرکزي و جنوبي قابل تقسيم بندي است و عامل اين تقسيم بندي وجود يک تپه اي مرتفع در بخش مرکزي و دو سطحي صاف و هموار در بخش هاي شمالي و جنوبي آن است که به نظر مي رسد بخش مرکزي و مرتفع حاکم نشين و بخش هاي شمالي و جنوبي متعلق به افراد عادي جامعه آن روزگار بوده است.
اين استاد دانشگاه با تاکيد بر اينکه وزارت ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري بايد نسبت به تداوم و پيگيري هاي لازم کاووش ها در محوطه تاريخي و مهم آغچه شهير اعتبارات لازم و کافي را اختصاص دهد، از آمادگي تيم هاي باستان شناسي دانشگاه هنر اسلامي براي ورود جامع تر و دقيق تر به اين موضوع خبر داد.کاظم پور اصلاح ديدگاه ها در خصوص کاووش هاي ميراثي، توسعه صنعت گردشگري از مسير کاووش هاي باستان شناسي و دست يابي به يافته هاي بيشتر براي هويت بخشي به تاريخ و تمدن ايران زمين را از جمله اهداف مهم و محوري در حوزه فعاليت هاي مربوط به ميراث فرهنگي و تاريخي بيان کرد که اين امر جز با حمايت هاي مالي و معنوي از سوي نهادهاي مسئول ميسر نخواهد شد.وي يکي از چالش هاي مهم در تداوم کاووش هاي باستاني در محوطه آغچه شهير را توسعه اراضي کشاورزي به نزديکي هاي اين محوطه اعلام و اظهار کرد: به علت حاصلخيز بودن زمين هاي منطقه متاسفانه اهالي قصد ورود به محوطه مزبور را دارند که ادامه کاووش ها را با مشکل مواجه مي کند.
کاظم پور افزود: در ماه هاي اخير تعدادي از کشاورزان اداوت و ماشين آلات کشاورزي خود را به تدريج وارد محوطه باستاني روستاي آغچه شهير مي کنند که معضلاتي همچون معارض را در اين اراضي باعث خواهد شد و بايد مسئولان از هم اکنون در اين خصوص وارد شده و از بروز هر گونه مشکلات بعدي جلوگيري کنند.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ايرنا، تپه آغچه ريش به تاريخ 18 خرداد سال 1384 با شماره ثبت 11890 به‌ عنوان يکي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

منبع :