جاسوسي که صاحب روزنامه بود

گروه تاريخي: عباس مسعودي از جمله روزنامه‌نگاراني بود که فعاليت مطبوعاتي را به پوششي براي جاسوسي و سکويي براي نشستن بر صندلي نمايندگي مجلس تبديل کرد.

گروه  تاريخي: عباس مسعودي از جمله روزنامه‌نگاراني بود که فعاليت مطبوعاتي را به پوششي براي جاسوسي و سکويي براي نشستن بر صندلي نمايندگي مجلس تبديل کرد.
 او در حدود نيم قرن زندگي مطبوعاتي و سياسي خدمات ويژه‌اي به اينتليجنس سرويس و سفارت انگلستان در ايران داد و تا جايي که توانست فضاي اجتماعي و سياسي ايران در عصر پدر و پسرِ پهلوي را به نفع دربار مهندسي کرد. 19 تيرامسال نود و هفتمين سالروز تولد روزنامه اطلاعات در سال 1305 است.
ده‌ها سال قبل‌تر از نفوذ وبلاگ‌ها، پيام‌رسان‌ها و شبکه‌هاي اجتماعي به خصوصي‌ترين‌هاي بخش‌هاي انساني، اين کاغذِ چاپ و روزنامه‌ها بودند که موجب تحول جوامع سنتي و آگاهي‌بخشي و بيداري فکري و سياسي مردم عهد قديم شدند.انقلاب مشروطه نمونه عينيِ تاثيرگذاري روشنگري‌ها و بيداري عموم آحاد جامعه به وسيله چاپ و انتشار انواع کاغذ اخبار و روزنامه‌هاست.اما سکهِ روزنامه‌هاي عصر پهلوي، دو رو داشت. يک رويش بر روي دکه روزنامه فروشي‌ها مي‌نشست و مخاطبانش عموم مردم بودند اما روي ديگرش سازمان‌هاي اطلاعاتي و جاسوسيِ شاغل در سفارتخانه‌ها و سرکنسول‌گري‌هاي دول غربي و شرقي بود.
معروف‌ترين مديرمسوول عصر محمدرضا شاه که از هر دو رويِ روزنامهِ تحتِ مديريتش يکجا بهره برد، عباس مسعودي بود. او موسس و صاحب امتياز »روزنامه اطلاعات« يکي از دو روزنامه مشهور قبل از انقلاب بود.عباس بعد از دريافت مجوز انتشار و ثبت امتياز روزنامه اطلاعات در شوراي عالي معارف در دوره حکومت رضا شاه، دومين دهه زندگيش را به گونه‌اي ديگر آغاز کرد. او از همان آغاز رابطه وسيع و خوبي با کارکنان سفارتخانه‌هاي خارجي به خصوص کارکنان سفارتخانه‌هاي انگليس و فرانسه در ايران گرفت.مسعودي در ابتداي کار با پرداخت مبلغي ناچيز به کارکنان دواير مطبوعاتي سفارتخانه‌هاي خارجي در ايران اجازه ترجمه و انتشار اخبار را از آنها مي‌خريد و اخبار دريافتي را به وسيله مترجمش ترجمه مي‌کرد و به روزنامه‌هاي همان روزگار مي‌فروخت. شروع کار مسعودي با اخبار خبرگزاري‌هاي رويترز انگليس و ‌هاواس فرانسه بود که به وسيله کارکنان دو اين سفارتخانه در اختيارش قرار مي‌گرفت.انتشار اخبار در نخستين شماره‌هاي روزنامه اطلاعات و رفتن آن‌ها روي ميز ادارات و شرکت‌هاي دولتي رفته رفته موجب جلب توجه کارکنان و مديران دستگاه‌ها و جلب اعتماد آنان شد. اين اتفاق به تدريج موجب معروفيت مسعودي بين اکثر قريب به اتفاق سفارتخانه‌هاي خارجيِ داخل ايران و شرکت‌ها و دواير قضايي و اداري داخلي شد. با گرفتن کارِ روزنامه اطلاعات تيراژ روزنامه به حدود نيم ميليون شماره در روز افزايش يافت و سفارتخانه‌هاي خارجي و ادارات داخلي پاي ثابت شماره‌هاي روزنامه اطلاعات شدند.
تجربه کردن روزنامه‌ها
تاريخ تولد عباس مسعودي در اسناد سجلي، نامشخص و بين سال‌هاي 1274 تا 1282 ثبت شده است. او در عصر مظفرالدين شاه و در خانواده‌اي متوسط در تهران متولد شد. پدرش محمدعلي، اسم جواد، عباس و حسن برادران بزرگ و کوچکش را در مدرسه دارالفنون نوشت. هر يک از آنان بعد از فراغت از درس سراغ کسب و پيشه‌اي رفتند و با يادگيري يک مهارت خرج خودشان را درآوردند. عباس هم پادوي - کارگر - چاپخانه شد. او سپس حروف‌چين شد و علاوه بر چاپ تراکت و بروشورهاي تبليغاتي در چاپخانه روزنامه‌هاي شفق، اقدام، کوشش و ايران مشغول به کار شد و حروفچيني آن‌ها را هم انجام داد.با علاقه و پشت‌کاري که در چاپخانه اين روزنامه‌ها نشان داد به عنوان مصحح در کنار نويسندگان و صفحه‌بندها کارِ تصيحح و صفحه‌بندي را هم آموخت.شور و علاقه شخصي عباس در کنار تاثير رواني و هيجاني کار در تحريريهِ اين روزنامه‌ها رفته رفته عباس را به دايره پرسشگري ترغيب کرد. اين روحيه موجب تمايل او به کار در حوزه خبرنگاري در روزنامه‌هاي ايران و کوشش و آموختن خبرنگاريِ تجربي شد.
تبحر در تحريريه‌هاي روزنامه‌هاي شفق، اقدام، کوشش و ستاره ايران و پر رنگ شدن روحيه مديريتي در عباس به مرور ايده راه انداختن يک رسانه را در او زنده کرد.
بنيان روزنامه اطلاعات
مسعودي در دومين دهه زندگيش اتاق کوچکي در ساختماني قديمي در خيابان علاءالدوله – فردوسي - اجاره کرد و نام محل کار جديدش را »دفتر اطلاعات« گذاشت. او البته در مرداد 1302 - 11 سال قبل از تولد خبرگزاري پارس (ايرنا) - با همکاري چهار دوست روزنامه‌نگارش نخستين خبرگزاري فارسي زبان ايران را پايه‌گذاري کردند و مدير اين خبرگزاريِ کوچک با عباس مسعودي بود.
او در ابتداي کار، رابطه با کارکنان برخي سفارتخانه‌ها را آغاز کرد. عباس حق ترجمه و انتشار اخبار دو خبرگزاري معروف آن زمان، رويترزِ انگلستان و هاواسِ فرانسه را با پرداخت مبالغ ناچيزي به کارکنان دواير مطبوعاتي اين سفارتخانه‌ها خريداري کرد و با ترجمه آنها از طريق استخدام يک مترجم زبان انگليسي، اخبار ترجمه شده را به برخي روزنامه‌هاي تهراني فروخت.انتشار بخش ديگري از اخبار ترجمه‌اي در »دفتر اطلاعات« به تدريج موجب اعتماد ساير سفارتخانه‌ها و مؤسسات داخلي و خارجي به عباس شد. آنها به مرور در شمار مشترکان ثابت اخبار او قرار گرفتند.تقريبا هم زمان با سقوط سلسله قاجار و نشستن رضا قُلدر بر تخت پادشاهي در سال 1304 پروانه نشر روزنامه‌اي به‌نام اطلاعات به نام علي‌اکبر سليمي صادر شد. او يکي از چهار روزنامه‌نگار همکارِ مسعودي در هيأت مؤسس خبرگزاري بود. اما اين روزنامه هيچ‌وقت منتشر نشد.اگر چه آن زمان مسعودي به لحاظ قانوني هنوز سن کافي براي دريافت اجازه انتشار روزنامه را نداشت، اما با پارتي‌بازي و به زورِ شهربانيِ تهران موفق شد جواز روزنامه اطلاعات را از علي‌اکبر سليمي خريداري کند. او سپس درخواست صدور مجوز فعاليت روزنامه اطلاعات را به شوراي عالي معارف رضا شاه فرستاد و اين شورا در تاريخ 15 تير 1305 با اين درخواست موافقت کرد و اولين شماره روزنامه در تاريخ 19 تير 1305 روي کيوسک روزنامه فروشي‌ها رفت. اين شماره روزنامه به‌صورت يک برگ کاغذِ دو رو با محتواي خبري با نمادي از خبرگزاري منتشر شد.
ارکان اطلاعات
نيروي انساني روزنامه اطلاعات به جز مدير روزنامه، در ابتدايِ انتشار دو نفر بودند که به تدريج با جابه‌جايي دفتر کار به خيابان خيام شمالي و افزايش تعداد سرويس‌هاي روزنامه، به مرور زمان افزايش يافتند.اين روزنامه در سال اول کار به صورت تک برگ (پشت و رو) در تيراژ 500 نسخه و در نوبت عصر چاپ و توزيع شد. تعداد صفحات روزنامه از سال دوم و سوم ابتدا به چهار و سپس به شش صفحه (سه برگ) افزايش يافت.اخبار و گزارش‌هاي منتشر شده در اولين نسخه روزنامه شامل مقاله‌اي در معرفي مرکز اطلاعات، گزارش جلسه افتتاحيه ششمين دوره مجلس شوراي ملي، متن نطق افتتاحيه رضاشاه در صحن علني اين مجلس، يک خبر درباره قيام مردم مراکش و يک خبر در خصوص انتشار بيماري وبا در هند بود.وي بعد از انتشار اولين نسخه با برخي مشکلات اجرايي و مالي روبرو شد به همين دليل شماره دوم روزنامه اطلاعات را يک ماه بعد در تاريخ 19 مرداد 1305 منتشر کرد.عباس مسعودي علاوه بر روزنامه اطلاعات، مجله يادگار را با همکاري عباس اقبال آشتياني، مورخ و اديب عصر پهلوي با موضوع ادب فارسي منتشر کرد.گزارش‌هاي مرتب و پر از جزئياتِ مسعودي از سفر رضا شاه به خوزستان در آبان 1307 محبوبيت روزنامه را در دربار و آوازه‌اش را در ميان عامه مردم افزون‌تر کرد.مدير مسوول و صاحب امتياز وقت روزنامه اطلاعات، در عرصه روزنامه‌نگاري و چاپ اخبار دربارِ رضا شاه چنان معروف شد که در تاريخ 12 خرداد 1313 در سفري 38 روزه همراه رضا شاه و برخي امراي ارتش به ترکيه رفت و اکثر صفحات روزنامه اطلاعات را به اخبار و تصاوير ديدارها و گشت و گذار شاه از مراکز فرهنگي و اقتصادي سرزمين مصطفي کمال آتاتورک و توافقات فرهنگي، سياسي و نظامي با او اختصاص داد.اطلاعات از سال 1325 به بعد سياست محافظه‌کارانه در عرصه برون مرزي را به حوزههاي داخلي نيز تعميم داد. مسعودي از اين سال به بعد تلاش کرد ضمن حفظ لحن انتقادي به دربار و خاندان پهلوي، با انتشار سرمقاله‌ها و گزارش‌هايي نظر موافق مخالفان شاه را جلب کند و آنان را نسبت به مشي اطلاع‌رساني روزنامه اطلاعات راضي نگهدارد.
خصومت‌ها و سوتي‌هاي اطلاعات
اين روزنامه علاوه بر اين وقفه يک ماهه، دو بار ديگر نيز چاپ نشد. بار اول در تاريخ 28 آبان 1308 به دليل انتقاد از قوه قضاييه به مدت 10 روز توقيف شد و بار دوم در پاييز 1357 به دليل اعتصابات سراسري کارکنان روزنامه‌هاي کيهان و اطلاعات و چند روزنامه ديگر، دو ماه منتشر نشد.معرف‌ترين اقدام خصمانه روزنامه اطلاعات، در عصر پهلويِ پسر عليه رهبر نهضت اسلامي اتفاق افتاد. اطلاعات در شماره 15506 خود که در تاريخ 17 دي 1356 چاپ شد، در مقاله‌اي سراسر توهين و افترا، نسبت‌هاي ناروايي به آيت‌الله سيد روح‌الله موسوي خميني، رهبر در تبعيدِ ايران چاپ کرد.نام مقاله روزنامه »ايران و استعمار سرخ و سياه« بود که به قلم فردي خيالي به نام احمد رشيدي مطلق منتشر شد. مقاله مذکور به سفارش دربار و با پيگيري اميرعباس هويدا نخست‌وزير وقت پهلوي به عباس مسعودي امر شد و او نيز آن را در تيراژ بالا چاپ و منتشر کرد.اين مقاله تير خلاص به رژيمِ در حال غرق پهلوي بود و با حواشي زيادي که به وجود آورد اتحاد مردم و روحانيون مبارز را بيشتر کرد و سقوط رژيم پهلوي را سرعت بخشيد.مقاله مذکور، امام امت را وابستهِ انگلستان، جواني شاعرپيشه، عليه انقلاب شاه و ملت و اصلاحات ارضي، مخالف آزادي مشروع زنان، دشمن ملي شدن جنگل‌ها و مصداق وطن‌فروشاني که به ادعاي نويسنده حاضرند خود را در اختيار توطئه‌گران و عناصر ضدملي قرار دهند، معرفي کرد.
تمايل خانوادگي
به دنبال ورود عباس مسعودي به عرصه روزنامه‌نگاري، اعضاي خانواده او نيز همچون خود او به صورت تجربي به اين حرفه روي آوردند.قدسي اميرارجمند، همسر عباس با استفاده از اعتبار و موقعيت سياسي همسرش نشريه »اطلاعات بانوان« و انجمن دوشيزگان و بانوان ايران وابسته به روزنامه »اطلاعات بانوان« را تاسيس کرد. اين نشريه و انجمن تاثير بسزايي در ترغيب و علاقمند کردن دختران و بانوان دوران سلطنت محمدرضا شاه پهلوي به سبک زندگي، فرهنگ و پوشش غربي داشت.علاوه بر همسر و دو پسرش فرهاد و بهرام، جواد برادر بزرگ عباس و برادرزده‌هايش محمدعلي و قاسم نيز به عنوان خبرنگار و دبير خبر به استخدام روزنامه اطلاعات درآمدند. آنان بعدها براي خود روزنامه‌ها و نشريات مختلفي راه انداختند، از جمله روزنامه »پست تهران« را تاسيس کردند. آنان از اين طريق پا به دنياي سياست و نمايندگي دو مجلس شوراي ملي و سنا گذاشتند و با دربار و ديوان روابط سياسي و اقتصادي برقرار کردند.اولين نسخه روزنامه اطلاعات از سوي ديگر رفت و آمد مستمر مسعودي به سفارتخانه‌ها و دواير دولتي، رفته رفته موجب شناخته‌تر شدن مسعودي در مجامع سياسي و اجتماعي داخلي و مجامع ديپلماتيک خارجي شد.
اين معروفيت موجب آشنايي عباس با مقامات دربار و مديران ارشد دولت شد.به گزارش آراز آذربايجان به نقل از ايسنا، افزايش پر شتاب محبوبيت و قدرت روزنامه اطلاعات از دومين سال انتشارش آغاز شد. روزنامه اطلاعات وقتي علاوه بر انتشار اخبار و وقايعِ سياسي صرف شروع به چاپ عکس‌ چهره‌هاي سرشناس و گزارش‌هايي جذاب براي عامه کرد.

منبع :