طنين شاه حسين گويان در آذربايجان غربي

گروه گزارش: مردم آذربايجان غربي هر سال با آداب و رسوم خاصي از جمله »شاه حسين گويان«، »طشت گرداني«، تشکيل دستجات زنجيرزني و دسته زني در ماه محرم عزاداري مي کنند.

مردم استان‌هاي آذري زبان به خصوص آذربايجان غربي از ديرباز در برگزاري آئين‌هاي مذهبي به خصوص عزاداري‌هاي ماه محرم پيشرو، الگو و زبانزد خاص و عام بوده‌اند، اينجا جنس گريه و عزاداري براي امام حسين (ع) و يارانش کمي فرق دارد، عشق و ارادت در پوست و خون مردم از کودک و بزرگ، پير و جوان، زن و مرد ريشه دوانيده و نسل به نسل به يادگار حفظ شده است.استقبال از ماه محرم در اين ديار اعم از شيعه و سني و حتي اقليت‌هاي ديني آداب و رسوم خاصي دارد مراسم اعلان عزا، آئين طشت گذاري، زنجيرزني، دستجات عزاداري، دادن نذري، توسل به دستجات عزاداري بخشي از آداب مردم اين منطقه در ماه محرم است.
مردم اين منطقه با سياه پوش کردن سردر منازل، مغازه‌ها، معابر اصلي شهر و خيابان‌ها و نيز بر تن کردن جامه‌هاي سياه به رسم هر سال همزمان با آغاز ماه محرم اقدام به عزاداري کرده و عاشقان حضرت اما حسين (ع) و 72 يار باوفايش عشق و ارادت خود را هرسال در قالب عزاداري مستحکم‌تر مي‌کنند.شهرهاي آذربايجان غربي به خصوص اروميه از چند روز مانده به محرم به طور کامل رنگ و بوي عزا و ماتم به خود گرفته و هيچ محله، خيابان و معبري را نمي‌توان يافت که در آن پرچم عزاي امام حسين (ع) و شهداي کربلا به اهتزاز نيامده باشد؛ البته در اين ميان نقش محوري و اصلي بر عهده مردم است که به صورت خودجوش، مسجد و محله خود را براي عزاي حسين آماده مي‌کنند و شايد همين موضوع عنصر اصلي ماندگاري و پويايي آئين‌هاي محرم در ميان آذري‌ها است.
استقبال از ماه محرم با آئين سنتي »طشت گرداني«
استقبال از ماه محرم در اين ديار اعم از شيعه و سني و حتي اقليت‌هاي ديني آداب و رسوم خاصي دارد مراسم اعلان عزا، آئين طشت گذاري، زنجيرزني، دستجات عزاداري، دادن نذري، توسل به دستجات عزاداري بخشي از آداب مردم اين منطقه در ماه محرم است.مردم اين منطقه با سياه پوش کردن سردر منازل، مغازه‌ها، معابر اصلي شهر و خيابان‌ها و نيز بر تن کردن جامه‌هاي سياه به رسم هر سال همزمان با آغاز ماه محرم اقدام به عزاداري کرده و و عاشقان حضرت اما حسين (ع) و 72 يار باوفايش عشق و ارادت خود را هرسال در قالب عزاداري مستحکم‌تر مي‌کنند.آئين »طشت گذاري« يا »طشت گرداني« که منسوب به اردبيل، به طور خاص و مردم آذربايجان به طور عام است، از مهمترين مراسم آذري‌هاي همزمان با آغاز ماه محرم است، هر چند اين رسم امروز به شکل گسترده در شهرهاي آذربايجان غربي اجرا نمي‌شود اما هستند هنوز هيئت‌هاي عزاداري که با برگزاري اين آئين به استقبال ماه محرم مي‌روند.
در اين آئين، طشت، نماد مشک سقاي کربلا، نماد آب رود فراتي است که به روي حسين (ع) و يارانش بسته شد و نشان از جايگاه والاي آب در فرهنگ شيعيان و بخصوص ايرانيان است، طشت هايي که در اين مراسم مورد استفاده قرار مي‌گيرند، گرد، از جنس برنز و يا مس است؛ بعد از عزاداري، ريش سفيدان و عاشقان حسين (ع) در هر محله، طشت ها را بر دوش حمل کرده و وارد مساجد مي‌شوند؛ حاضران در مسجد به احترام به پا خواسته و در جلو آنها دسته سينه زني با شعار »الدخيل يا ابوالفضل« سينه مي‌زنند.بعد از قرار گرفتن طشت ها در سکوهاي مخصوص و در ميان حزن و اندوه حاضران، دعاي مخصوص خوانده مي‌شود و از آب طشت به عنوان تبرک، اکثريت حاضران و عزاداران استفاده مي‌کنند.
مراسم »شاه حسين گويان« در آذربايجان غربي
مراسم »شاخسي« يا همان »شاه حسين گويان« از آن نظر منحصر به فرد است که با شور و شعور خاص ارادت به امام حسين (ع) در بيشتر مناطق کشور به خصوص شهرهاي استان‌هاي آذري زبان برگزار مي‌شود. در اين نوع عزاداري جمعي از مردان از پير و جوان گرفته تا ميانسال و کودک، شانه در شانه هم قرار گرفته و در صف‌هاي طويل، طول خيابان و محله را طي مي‌کنند.
يکي از اعضاي هيئت با استفاده از بلندگوهاي سيار اشعار مذهبي، مداحي‌ها و نوحه‌هاي جان سوز را با آهنگ‌هاي دلنشين و حماسي قرائت مي‌کند و شاه‌حسين گويان جواب مي‌دهند؛ حرکت آرام و طولي اين دسته به همراه چراغ‌ها و فانوس‌هايي که در ميان جمعيت روشن است، همواره عظمت دل سوختگان حسين را در اذهان متبادر مي‌سازد.
اوج اين مراسم در ظهر عاشورا و پس از اتمام عزاداري ظهر عاشوراست که عزاداران، با ذکر »شاخسي، واخسي«، پس از طي کردن مسيري طولاني نهايتاً خود را به خيمه‌هاي به آتش کشيده شده (نماد خيمه‌هاي امام حسين (ع) و يارانش در کربلا) رسانده و به سوگ واقعه مي‌نشينند.يکي ديگر از آئين‌هاي ديرينه مردم آذربايجان غربي در ماه محرم علم گرداني، زنجير زني و تشکيل دستجات عزاداري داري است و عموماً زنجير در ميان عزاداران به شيوه يک دست بر شانه‌ها نواخته مي‌شود. دسته‌هاي زنجير زني شهر اروميه نيز به عنوان يکي از کانون‌هاي بزرگ عزاداري در دهه اول ماه محرم از همان روزهاي اول و دوم به راه مي‌افتند.عزاداري در سطح استان طي روز نهم ماه محرم (تاسوعا) به اوج مي‌رسد و از اوايل صبح و بعد از بر آمدن آفتاب شروع مي‌شود، ابتدا براي لحظاتي در مساجد و پس از آن اوايل صبح در خيابان‌ها و کوچه‌هاي شهر و محدوده روستاها انجام مي‌پذيرد و نوحه‌هاي اين روز به ذکرهاي مربوط به جانبازي‌ها و فداکاري‌هاي حضرت ابوالفضل عباس اختصاص دارد.تعزيه خواني و شبيه خواني، برپايي سفره‌هاي نذري، قرباني گوسفند پاي دستجات عزاداري، برگزاري مجالس عزا با سخنراني سخنرانان در خصوص فلسفه قيام حسيني از ديگر آيين‌هايي که مردم اين ديار همه ساله همزمان با ماه محرم به خصوص دهه اول برگزار مي‌کنند.
تاسوعا و عاشوراي حسيني اوج عزاداري آذري‌ها
از جمله مراسم ظهر روز تاسوعا و عاشورا، تعزيه خواني و شبيه خواني است که نمايش گونه‌اي، از واقعه کربلا است يکي از کانون‌هاي مهم اين مراسم در شهر اروميه مقابل »مسجد مهدي القدم« است که مردم محله و ساير دوستداران اهل بيت شاهد برگزاري شبيه خواني اباعبدالله الحسين هستند.روز عاشورا روز تجلي ميثاق مردم با امام حسين (ع) و قيام خونين وي بوده و مردم عادي به طرق مختلف از جمله نذر و قرباني، احسان چايي، شربت و آش‌هاي محلي، ساري شيله (شله زرد که در سال‌هاي اخير معمول شده) در خدمت عزاداران حسيني هستند.
در روزهاي تاسوعا و عاشورا در مناطقي از شهر اروميه که جمعيتي از اقليت‌هاي ديني نيز در آن سکونت دارند مسيحيان زيادي را مي‌توان يافت که همراه با ديگر مردم در مسير عبور دسته‌ها قرار گرفته و براي امام حسين (ع) و شهداي کربلا اشک مي‌ريزند.در عزاداري‌هاي مردم آذربايجان غربي به مانند برخي مناطق کشور از نمادهايي مانند علم، کتل و اسب به عنوان مظهر ذوالجناح و گهواره به ياد حضرت علي اصغر (ع) طفل شيرخوار کربلا استفاده مي‌شود که اين سمبل‌ها در ايجاد فضاي حزن و اندوه به عزاداري‌ها نقش مؤثري ايفا مي‌کند.
2500 مبلغ ماه محرم به مناطق مختلف آذربايجان غربي اعزام مي‌شوند
معاون فرهنگي، آموزشي و پژوهشي اداره کل تبليغات اسلامي آذربايجان غربي از اعزام بيش از دو هزار و 500 مبلغ همزمان با ماه محرم به مناطق مختلف اعزام مي‌شوند.حجت الاسلام رحمان خضرلو از تشکيل ستاد عمليات‌هاي فرهنگي محرم و برگزاري ستاد شئون فرهنگي در سطح استان جهت هم افزايي و هم آهنگي دستگاه‌هاي فرهنگي و اجرايي استان خبر داد و افزود: همزمان با ماه محرم دو هزار و 500 نفر مبلغ و مبلغات به مساجد و هيئات، دسته‌هاي عزاداري، حسينيه‌ها، تکيه‌ها و بقاع متبرکه اعزام شده‌اند.
وي »آزادگان عالم در خيمه حسين اند است« را شعار امسال هيئت‌هاي مذهبي در ماه محرم عنوان کرد و ادامه داد: با توجه به رسالت سازمان تبليغات رويکرد محوري عمليات‌ها و برنامه‌ها محرم جهاد تبيين است و رويکرد محتوايي و گفتماني مقاومت بوده که در برگيري موضوعات مختلف محرم و صفر حول محور آزادگي و مقاومت است.
حجت الاسلام خضرلو با اشاره به طراحي و راه اندازي سامانه صدور مجوز عزاداري به صورت برخط جهت تسهيل در صدور مجوز عزاداري، گفت: تهيه و تدوين دستورالعمل و الزامات اجرايي مراسم عزاداري محرم سال 1403 و برگزاري محفل شاعران آئيني و برگزاري همايش ويژه مديران، مادحين، روحانيون و ارکان هيئات مذهبي، دسته‌هاي عزاداري و تشکل‌هاي ديني در سطح استان را از برنامه‌هاي اين اداره کل در ماه محرم ذکر کرد.
معاون فرهنگي، آموزشي و پژوهشي اداره کل تبليغات اسلامي آذربايجان غربي همچنين از برگزاري همايش طلايه داران تبليغ ويژه علما، روحانيون و طلاب خبر داد و افزود: همزمان با ماه محرم همچنين همايش تبييني غدير تا محرم نيز در مناطق مختلف استان برگزار مي‌شود.وي برگزاري پويش پوشيدن پيراهن سياه توسط نو جوانان و کودکان به دست پيرغلامان، برگزاري مراسم پرفيض زيارت عاشورا با حضور واعظين، مادحين، ذاکرين برجسته استاني همه روزه در ايام محرم، توليد و نشر محتواي برنامه‌هاي محرم در سطح مختلف نخبگاني، عمومي، مبلغين، هيئات مذهبي و جامعه قرآني و پيگيري تأمين و توزيع اقلام غذايي اساسي و ارزاق مورد نياز هيئات مذهبي در ايام عزاداري محرم و صفر را از ديگر برنامه‌هاي اين ماه عنوان کرد.
حجت الاسلام خضرلو با اشاره به طراحي سامانه رصد و پايش رثا افزود: در راستاي تسهيل گري ارائه خدمات به هيئات و کاهش مراجعات حضوري زير ساخت فني لازم براي درخواست غيرحضوري هيئات در سامانه بيرق خدمات به نشاني beyraghkhadamat.ir فراهم شده است.
برگزاري تجمع يوم العباس نهم محرم ماه در اروميه
وي از تجمع هيأت مذهبي تحت عنوان يوم العباس در نهم محرم در سطح استان خبر داد و گفت: همانند سال‌هاي گذشته مراسم يوم العباس در روز تاسوعا؛ نهم محرم با حضور هيئات مذهبي و روحانيون اروميه برگزار خواهد شد.معاون فرهنگي، آموزشي و پژوهشي اداره کل تبليغات اسلامي آذربايجان غربي با اشاره به طرح ارزيابي و نظارت بر عملکرد مراسم عزاداري محرم 1446گفت: با هدف ساماندهي فعاليت هيئت‌هاي مذهبي اين طرح امسال همزمان با ماه محرم اجرا مي‌شود.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از مهر،حجت الاسلام خضرلو همچنين به کارگيري ظرفيت سازمان‌ها و نهادهاي فرهنگي، پشتيباني حمايت و ارائه خدمات به کنشگران و گروه‌هاي مردمي، ساماندهي حمايت و رونق بخشي به روضه‌هاي خانگي در محلات و مناطق استان، راه اندازي رسانه‌هاي خودجوش مردمي جهت انعکاس برنامه‌هاي عزاداري‌هاي، توجه ويژه به برنامه‌هاي تربيتي و تبييني در ماه محرم، برگزاري کرسي‌هاي قرائت‌هاي تدّبري کلام الله مجيد و فراهم شدن خدمات بيمه‌اي جهت حمايت از مسئولين و برگزارکنندگان هيئت و عزاداران از مهمترين برنامه‌ها در ماه محرم امسال ذکر کرد.

منبع :