ظهور و افول صادق قطب‌زاده، همراهِ پروازِ 57

گروه تاريخي: حدود 15 روز بعد از تسخير سفارت آمريکا توسط دانشجويان خط امام، صادق قطب زاده در دومين پست رسمي خود به عنوان وزارت امور خارجه در دولت موقت مهدوي کني کار خود را آغاز مي‌کند، هم‌زمان نيز عضو شوراي انقلاب است و حضورش با کراوات اعصاب برخي چهره‌هاي مذهبي بيرون از اين شورا را حسابي به هم ريخته.

 فهيمه نظري

قسمت  دوم

در دوران وزارت خارجه چالش بزرگ صادق آزادي گروگان‌هاست، او با گروگان‌گيري مخالف است و مدام با دانشجويان تسخيرکننده‌ي سفارت درگير. مي‌خواهد دبيرکل سازمان ملل را به ديدار گروگان‌ها ببرد، اما دانشجويان اجازه نمي‌دهند و والدهايم دست از پا درازتر از ايران بازمي‌گردد.
صادق براي آزادي گروگان‌ها تصميم مي‌گيرد به کمک وکلايش در فرانسه شاه را که در پاناما به سرمي‌برد دستگير و درهمان‌جا محاکمه کند. کار به خوبي پيش مي‌رود، اما يک گاف بزرگ مي‌دهد و پيش از دستگيري شاه در پاناما به خاطر اختلاف ساعت دو کشور، تصور مي‌کند که اين دستگيري انجام شده و خبرش را در بوق و کرنا مي‌کند. عمر توريخوس، رئيس‌جمهور وقت پاناما، که مي‌رود اين تصميم را به تصويب کابينه‌اش برساند با شنيدن اين خبر رنگ مي‌بازد. طرح ديگر لو رفته و نمي‌شود کاري کرد. صادق بعد از اين ماجرا در شوراي انقلاب ديگر آن وجهه‌ي سابق را ندارد.
از ديگر اقدامات مورد توجه صادق در اين زمان ارسال نامه‌ي تند و تيزي به گروميکو، وزير امور خارجه‌ي شوري، است؛ نامه‌اي که در آن تا مي‌تواند به سياست‌هاي شوروي در قبال ايران مي‌تازد.
 به هجوم اين کشور بعد از شهريور 20 به ايران اشاره مي‌کند و در نهايت هم با لحني کاملا امري از گروميکو مي‌خواهد که تعداد کارمندان سفارتخانه‌اش را در ايران کاهش دهد و در صورت عدم موافقت با تاسيس کنسول‌گري ايران در شهر دوشنبه فورا يکي از کنسول‌گري‌هايش در ايران را تعطيل کند، همچنين اعلام مي‌کند که به سفير ايران در مسکو دستور داده کنسول‌گري ايران را در لنينگراد تعطيل کند. در آخر هم قويا از او مي‌خواهد که دولت شوروي دست از حمايت حزب توده و ارگان آن، يعني روزنامه‌ي «مردم»، بردارد.
لحن اين نامه به حدي تند است که گروميکو در پاسخ به آن در ابتداي نامه‌اش مي‌نويسد: «اين نامه مرا دچار حيرت ساخت و رفتار بي‌مسئوليت و انکار حقايق دعاوي کاملا بي‌پايه و بي‌اساس و سرانجام لحن نامه‌ي شما که براي مناسبات دو کشور داراي حق حاکميت ملي به هيچ وجه مناسب نيست...«
نامه‌ي صادق به گروميکو به حدي تند و تيز است که سفير لبنان در شوروي به صادق طباطبايي تلويحا مي‌رساند که قطب‌زاده با اين کار سرنوشت بدي را براي خود رقم زده.
در اين ميان صادق يک تصميم جنجالي ديگر هم مي‌گيرد و آن اعلام کانديداتوري‌اش براي نخستين دور رياست‌جمهوري است. حالا وسط بحران حل‌نشده‌ي سفارت، براي سخنراني به قصد شناساندن خود به مردم از اين شهر به آن شهر مي‌رود، اما شايد همين جنجال گروگان‌ها و اعلام خبر تاييدنشده دستگيري شاه است که بعد از آن همه جنجال در تلويزيون، صادق را بيش از پيش به محاق مي‌برد تا جايي که تنها 3 درصد آرا را به خود جذب مي‌کند و با مجموع 48547 راي از بين هفت کانديدا نفر آخر مي‌شود.
از اين پس ديگر دوران خانه‌نشيني صادق فرا رسيده است. اول مي‌خواهد روزنامه‌اي به نام »والعصر« راه بيندازد، اما نمي‌شود و بعد هم خانه‌اش به پاتوق رفت و آمد افراد مختلف تبديل مي‌شود.
در 16 آبان 1359 آن مناظره جنجالي را با مبلغي اسلامي (قائم‌مقام وقت سرپرست سازمان که در آن زمان اداره‌ي راديو تلويزيون را بر عهده داشت) در شبکه‌ي دو انجام مي‌دهد، مناظره‌اي که در آن حسابي به حزب جمهوري اسلامي مي‌تازد و بعد از آن به‌سرعت بازداشت مي‌شود، اما اين بازداشت با اعتراضات گسترده‌اي همراه است و حتي مهندس بازرگان هم در يادداشتي به‌شدت به آن انتقاد مي‌کند. در نهايت بر اثر فشار افکار عمومي و اعتراض برخي چهره‌ها پس از دو روز آزاد مي‌شود و بلافاصله به ديدار امام مي‌رود. اما ديگر انگار دورانش به سر آمده. حسابي خانه‌نشين شده و به محض بيرون آمدن از خانه عده‌اي موتورسوار به دنبالش راه مي‌افتند و شعار سر مي‌دهند که»نفرين هر آزاده/ بر صادق قطب‌زاده«
در دوران خانه‌نشينيِ صادق افراد زيادي به خانه‌اش رفت و آمد دارند، از افسران توده‌اي رژيم گذشته گرفته تا طرفداران آيت‌الله شريعتمداري. از اين‌که دقيقا در اين روزها چه اتفاقاتي در خانه‌ي صادق رخ مي‌دهد، اطلاع دقيقي در دست نيست، اما ناگهان در هفدهم فروردين 1361 خبر مي‌رسد که قطب‌زاده به اتهام طرح کودتا و تلاش براي قتل امام خميني بازداشت شده است.
صادق حتي در زندان هم آرام و قرار ندارد و براي اين‌که تکليفش هرچه سريع‌تر روشن شود، مي‌خواهد که يا فورا اعدامش کنند و يا مورد عفو قرارش دهند. در نهايت نيز پس از چند جلسه محاکمه از طرف محمد محمدي ري‌شهري، رئيس دادگاه انقلاب ارتش، به اعدام محکوم مي‌شود و طومار زندگي پرتلاطمش در شامگاه چهارشنبه 24 شهريور 1361 براي هميشه درهم مي‌پيچد.پايان

منبع :