تومانيان از تاجران بزرگ تبريزي

گروه تاريخي: ساختمان‌هاي عظيم نفتي برادران تومانيان متشکل از 4 ساختمان معظم هنوز در بندر باکو نمايان است.اينبار عطش کمپاني تومانيان از نفت خزر فراتر رفته بود و تجارتخانه آنها در مسکو قرارداد استخراج و خريد امتياز نفت روسيه را نيز بدست آوردند.

محمد فرج پور باسمنجي

بخش دوم

گروه تاريخي: ساختمان‌هاي عظيم نفتي برادران تومانيان متشکل از 4 ساختمان معظم هنوز در بندر باکو نمايان است.اينبار عطش کمپاني تومانيان از نفت خزر فراتر رفته بود و تجارتخانه آنها در مسکو قرارداد استخراج و خريد امتياز نفت روسيه را نيز بدست آوردند.
سهام شرکت هاي وقت بزرگ روسي از جمله نوبل و لياناروف را تومانيان خريدند و...آنهادر کنار  استخراج ،تجارت، نفت ، با سود سرشار آن تجارت طلا و نقره و فلزات گرانبها را نيز انجام دادند و اينبار آوازه تومانيان در تجارتخانه هاي لندن و پاريس به گوش مي‌رسيد.و نمايندگي هاي وين و لندن و پاريس  افتتاح مي شدند.چه مردان بزرگي ازاين بازار تبريز در اشل هاي جهاني ظهور کرده اند و امروز پس از چند نسل در تجارت بين‌الملل جاي  چنين مردان بزرگ را نسل توليد شيريني و شکلاتگرفته اند.بخش عمده نياز طلاجات دوره قاجار  بازارهاي تهران،تبريز، اصفهان، قزوين ، شيرازو رشت را تومانيان عرضه مي کردند‌در مسکو ، بندر آستاراخان ،باکو ، ايروان ، تفليس ، طرابوزان و استانبول نيز طلاي خام و فلزات قيمتي با مارک تومانيان خريداران زيادي داشت.تجارتخانه هاي تومانيان در ايران و جهان هر روز دامنه تجارت خود را به کالاها و خدمات جديدي مي‌گشودند.
تجارتخانه هاي آنها در مازندران و گيلان هزاران هکتار اراضي خريداري شده را به زير کشت پنبه وبرنج وتوتون برده بودند.چند کارخانه پنبه پاک کني و سيگارت سازي در بندر گز ، گرگان ، بندر ترکمن و همين طور در شهرهاي شمال خزر در سرحدات روسيه راه اندازي شده بود‌.دفتر تبريز به صادرات قالي به اروپا و آمريکا دست مي زد‌.دولت قاجار و روس بخشي از سرمايه بانک شاهنشاهي را از تومانيان تأمين مي کردند .سرمايه تومانيان در دوره قاجار از 3ميليون تومان پول وقت رايج مملکت ايران فراتر رفته بود و دولت براي گرفتن100 هزار تومان بدهي به شرکت هاي روسي دست درازي مي کرد.بخشي از حقوق و آذوقه قشون هاي مستقر در  آذربايجان و قزوين را کمپاني تومانيان پرداخت مي کردند.کارهاي عمراني با قرض از اين کمپاني اجرا مي شد وساخت مدارس و مراکز خيريه آموزشي در تبريز و ساير شهرها را پرداخت مي کردند.
مدارس ارامنه در جنوب کشور ساخته مي شد.دو مدرسه موسوم به تومانيان در منطقه ارامنه نشين تبريز احداث شد که اکنون پا پرجا بوده و ثبت ملي است.انجمن خيريه نسوان ارمني تبريز شکل گرفت در ايروان مدارس ساخته شدو حتي در مواقع بحراني سيل و خشکسالي کمک هاي تومانيان به داد مردم مي رسيد.وام کم بهره به بازاريان و تجار ايران اعطا ميشد.کاخ تومانيان در جنگل هاي ارسباران که هنوزهم که پا برجاست احداث مي گرديد.در اواسط قاجاردولت ايران براي تامين بخشي از نيازهاي روزانه خود دست قرض به روسيه باز کرد که اين وام از سوي تجارتخانه تومانيان در اختيار دولت ايران قرار گرفت. حتي دولت تزار روس چند نوبت از تومانيان قرض گرفت...در اواخر قاجار عمده سرمايه تجارتخانه تومانيان يا در روسيه و سرزمين هاي تحت سلطه آنها بود و علاوه بر آن ديون قاجار و روس به تومانيان که پيش‌تر اشاره شد.متاسفانه هم روسيه غرق در انقلاب گشته و انقلاب در سال 1917 م تزار ها را سرنگون کرد و انقلاب  شوروي ببار نشست و هم در ايران قاجاريه منقرض و پهلوي اول شکل مي گرفت‌.اين تحولات گزند افول تجارتخانه هاي  تومانيان را در ايران و روسيه شکل داد.دولت جديد شوروي مالکيت شرکت‌ها و سرمايه داران را با شور و شوق انقلابي ملي اعلام کرد اموال تجارتخانه هاي تومانيان را در سرزمين پهناور روسيه و اقمار آن مصادره و دفاتر آنها را بست و آنها را ملي کرد و بدهي هاي تزار قبل را ناديده گرفت و در ايران نيز بخشي از اموال و بدهي ها به يغما رفت برخي مردم و تجار از پرداخت ديون خود خوداري کردند و بالاخره تجارت چهار نسل موفق تومانيان که از سرکيس نعلبند روستاي وايقان آينالو آغاز و به شهرهاي ايران ،روسيه ؛ قفقاز ؛ عثماني واروپا کشيده شده بود  با پيروزي انقلاب 1917 به نفع دولت  شوروي ملي اعلام شد و خيانتي ديگر از همسايه ظالم نصيب تجار ما گرديد و بدهي هاي قاجار و تزار پرداخت نشد و جمعي از تجار و نوادگان اين خاندان کهن پيشه اجبارا در روسيه تابعيت گرفتند و ماندند و برخي هم در استانبول و اروپا مقيم شدند. سرمايه به يغما نرفته اندک  آنها بين بيش از 60 نفر از فرزندان و نوادگان دختري و پسري تقسيم و در اوايل حکومت رضا شاه با درج يک آگهي به زبان هاي روسي، انگليسي، فارسي و ترکي در جرايد يوميه ايران و کشورهاي مذکور به فعاليت  تجارتخانه هاي تومانيان در ايران و جهان خاتمه داده شد.
هم اکنون رد پاي تعدادي ازفرزندان اين نسل تجارت پيشه  تبريزي را مي توان در خريد و فروش طلا و فلزات گرانبها در بازارهاي مالي روسيه و اروپا سراغ گرفت.به گزارش عصر اذربايجان به نقل از نصر نيوز،آري منش کار و تلاش و همت والا و ابتکار و نو آوري فرزندان تبريز در همه حوزه ها از جمله تجارت و بازرگاني در سطوح محلي، ملي و بين‌المللي اينچنين ستودني است و بازار تبريز بعنوان قلب تجارت آسيا بعنوان بزرگترين سازه آجري تجاري به هم پيوسته دنيا چنين تاجراني را در خود پرورده است که اکنون با اين هم پيشرفت در حمل و نقل دريايي و هوايي و زميني و تسهيل تجارت الکترونيک طلوع چنين فرزنداني را شاهد نيستم. ولي بايد متوليان امور اين نام آوران و تاجران در اشل هاي جهان تجارت آن‌روز بازار تبريز را براي نسل جوان مستند سازي و بازگو نمايند که چطور  فرزندان تاجر پيشه؛ کاربلد ، کاردان و نابغه ديروز تبريز بدون ديدن سيليکون ولي  و نشستن در پاي درس هاي اقتصادي هارواردنام آوران تجارت آسيا و ملل شدند.
پايان

منبع :