در دوره عثماني از روزها قبل مردم آماده استقبال از عيد فطر مي شدند.

بر اساس اطلاعات موجود در منابع، در دوره عثماني با فرا رسيدن عيد رمضان، کارمندان و درجه داران دولتي معادل يک ماه حقوق خود عيدي مي گرفتند. در زمانهايي که خزانه دولتي با کمبود بودجه مواجه بود، اين عيدي به نصف حقوق ماهيانه تقليل مي يافت و در شرايط شخت تر اصلا پرداخت نمي شد. در روز اول عيد، در زندانها و بين محکومين حلوا پخش مي شد. آن دسته از محکومين که رفتار مناسبي از خود نشان داده بودند و دو سوم از دوره محکوميت خود را سپري کرده بودند، مشمول عفو شده و به مناسبت عيد آزاد مي گرديدند.

مراسم گراميداشت عيد فطر از سده 15 به بعد، به تشريفات و برنامه بسيار مهم در دربار عثماني تبديل شد. جشن هاي بزرگداشت عيد فطر در دربار عثماني بصورت مرتب و از قبل برنامه ريزي شده انجام مي گرفت. عيد با شليک توپ در روز عرفه يعني يک روز قبل از عيد آغاز مي شد و در آخرين روز عيد با شليک يک توپ ديگر به هنگام عصر پايان مي يافت.

در اولين صبح روز عيد، پادشاه به همراه گروه بزرگي از درباريان و عالمان ديني براي اقامه نماز عيد به سوي مسجد راه مي افتاد. پس از اقامه نماز نيز به همراه همين دسته بزرگ دوباره به راه افتاده و به دربار باز مي گشت. اين دسته بزرگ "دسته عيد" ناميده مي شد. نماز عيد در بزرگترين مسجد شهر اقامه مي گرديد.

اين مسجد معمولا مسجد اياصوفيه و يا سلطان احمد بود که در نزديکي کاخ توپکاپي قرار داشت. مسجدي را که قرار بود نماز عيد در آن اقامه گردد، معمولا قبل از فرا رسيدن عيد از سوي پادشاه انتخاب مي شد. پادشاه از اندرون دربار خارج شده و بر اسب خود که از قبل با اين هدف تزئين و آماده شده بود، سوار مي گرديد. سپس به همراه ارکان دولتي به سوي مسجد مورد نظر به راه مي افتاد.

پس از اقامه نماز عيد، دسته به همان شکل و با همان نظم و ترتيب دوباره آماده شده و در معيت پادشاه به کاخ باز مي گشت. همه ارکان دولتي موجود در دسته منجمله صدر اعظم پادشاه را بدرقه مي کردند و پس از ورود پادشاه به دربار، مراسم مخصوص "دسته عيد" به پايان مي رسيد.

پادشاه پس از اقامه نماز عيد و بازگشت به دربار، تبريکات ارکان دولتي و نيز خانواده اش را به مناسبت عيد مي پذيرفت و به آنها تبريک مي گفت. ابتدا جهت تبريک عيد به مادرش والده سلطان، وارد بخش اندورن دربار شده و نزد مادرش مي رفت. دست او را بوسيده و عيد را به وي تبريک مي گفت. سپس تبريکات خانواده و فرزندانش را مي پذيرفت و عيد را به آنها تبريک مي گفت. در نهايت نيز بر روي تختي که در اندرون دربار و مقابل "اتاق مخصوص" گذاشته مي شد، نشسته و تبريکات "مردم اندروني" را که ساختار داخلي دربار عثماني را تشکيل مي دادند، مي پذيرفت.

پس از پايان تبريکات، نوبت برپايي ضيافت بود. پادشاهان عثماني، در اعياد خاص جشنهاي بزرگي مخصوص عامه مردم نيز ترتيب مي دادند. اين مراسم از نقطه نظر ديدار مردم با پادشاه و ايجاد وحدت و يکپارچگي بين مردم و حکومت حائز اهميت بود. در دربار پادشاه نيز مراسم مختلفي ترتيب مي يافت. در ميدانهاي شهر مردم جمع مي شدند. بندبازان، هنرمندان، شعبده بازان و بطور خلاصه هر کسي که صاحب هنر بود، به اين ميدان مي آمد و با اجراي برنامه براي مردم آنها را سرگرم مي کرد.

اسباب و وسايل شادي و تفريح کودکان نيز مهيا مي شد. تابها و چرخ و فلکهاي بزرگ به ميدان آورده مي شد. بازيهاي تئاتر مختلف منجمله سايه بازي اجرا مي شد. بادبادک و بادکنک فروشها، حلوا شکري هاي رنگارنگ، دوره گردهايي که اسباب بازي و خوراکيهاي مختلفي را براي فروش مي آوردند، ميدان را پر مي کردند برخي از آمادگي ها نيز در داخل خانه ها انجام مي يافت. اين آمادگيها امروز هم رايج است و انجام مي گيرد. در اولين مرحله، پس از يک خانه تکاني کامل، همه جاي خانه بطور کامل تميز و مرتب مي شود. سپس براي تمامي اعضاي خانواده لباسهايي که عيدي ناميده مي شود، آماده مي گردد. بويژه براي کودکان در اين روز، بسته به وسع خانواده لباسهاي نو خريداري مي شود.

در زمانهاي قديم، در تمامي شهرها و در راس استانبول، حمامها در روز عرفه تا ساعات صبح باز بودند. رسم بود که همه مردم در روز عرفه حمام کنند. به اين آب، آب عرفه گفته مي شود. امروز نيز اين رسم رايج است. بدليل هيجان و شور و اشتياق عيد، برخي از گروههاي شغلي و برخي اصناف در مقايسه با ساير گروهها بيشتر کار مي کنند. از جمله اين اصناف مي توان قنادي ها، خياطان، آرايشگران، نانوايي ها و کفاشان را نام برد.

يکي از ويژگيهاي مرسوم عيد از زمانهاي گذشته تا به امروز، غذاها و خوراکيهاي مخصوص عيد مي باشد. در آشپزخانه ها، خوراکيها و شربتهاي مخصوص عيد آماده مي گردد. در اين روز غذاها در ظرفهاي گرانقيمت کريستال و يا چيني گذاشته شده و با آن از ميهمانان پذيرايي مي گردد. در مواردي که عيد با روزهاي گرم تابستان مصادف مي شد، شربتها در داخل کاسه هاي بسيار ظريفي که از يخ کنده کاري شده بودند، ريخته شده و به ميهمانان تعارف مي شد. هم در زمانهاي گذشته و هم امروزه در عيد فطر با اين عنوان که بدن پس از تحمل يک ماه گرسنگي نياز بيشتري به کالري دارد، به شيريني اهميت زيادي داده مي شود. باقلواها، شيريني هاي خامه اي، گردويي، شيريني لفمه اي، شيريني خرما، حلوا، نوعي شيريني موسوم به کادايف و نوعي کيک شربت دار بنام رواني، انواع راحت الحلقومها و نيز شيريني عاشوره از مهمترين شيريني هايي هستند که در روز عيد به ميهمانان تعارف مي شوند. در کنار شيريني ها، انواع دلمه ها و نانها نيز آماده شده و بر سر سفره جاي مي گيرند. شربت گل سرخ، عسل، تمرهندي، آب غوره و نارنج نيز از شربتهاي پرطرفدار عيد فطر از زمانهاي گذشته تا به امروز هستند.

در آخرين روز ماه رمضان يعني يک روز مانده به عيد فطر به زيارت قبور مي روند. بر سر قبر قرآن قرائت شده و دعا خوانده مي شود، بر روي قبرها آب پاشيده مي شود و قبرها تميز مي شوند.

يکي ديگر از مراسم و آدابي که از گذشته هاي دور تا به امروز ادامه يافته است، کارهايي است که صبح روز عيد و ديگر روزهاي عيد انجام مي گيرد. در اولين صبح عيد فطر افرادي که در طول ماه رمضان با طبل زدن وظيفه بيدار کردن مردم براي سحري را بر عهده داشتند، اين بار با زدن طبل، مردم را براي اقامه نماز عيد فطر بلند مي کنند.

تمامي مردان خانواده، حتي پسر بچه ها نيز به مسجد رفته و نماز عيد را اقامه مي کنند. پس از اقامه نماز عيد، انسانها در خروجي مسجد عيد را به يکديگر تبريک مي گويند. مردان به خانه بازگشته و عيد اعضاي خانواده را نيز تبريک مي گويند. کودکان دست بزرگترها را بوسيده و از آنها عيدي مي گيرند. صبحانه خورده مي شود. کودکان در حاليکه لباس عيد بر تن کرده اند، به دم درب تک تک خانه مي روند و هداياي کوچکي به عنوان عيدي جمع آوري مي کنند. اعضاي کوچک فاميل و همسايگان به ديدار بزرگترها مي روند، دست آنها را بوسيده و عيد را به آنها تبريک مي گويند.

در عيد فطر معمولا با شيريني و شکلات از ميهمانان پذيرايي مي شود. باقلوا و راحت الحلقوم معمولا در راس اين شيريني ها قرار دارد.از آنجاييکه در اين عيد شيريني و شکلات زياد خورده مي شود، به اين عيد، عيد شيريني نيز گفته مي شود. اما اگر فردي از فاصله دور و يا به وقت غذا براي ديد و بازديد عيد برود، از وي با خوراکيها نيز پذيرايي مي گردد.

يکي ديگر از آداب و رسوم بسيار مهم در رابطه با عيد اين است که در روز عيد به ديدن افرادي مي رويم که مدت زمان زيادي است از آنها خبر نداريم. در روز عيد کدورتها بر طرف مي شود و قهرها آشتي مي کنند.