مکانيسم ايجاد تورم در ايران چيست

گروه تحليل: تورم، واژه‌اي که امروزه در اذهان نه تنها ايرانيان بلکه ساکنان اقتصادهاي پيشرفته نيز برجسته است. در ادبيات اقتصادي اولين توصيفي که از اين پديده ارائه مي‌شود، رشد مستمر سطوح قيمت‌ها است که در نهايت با محاسبه ميانگين وزني يک سبد از کالاهاي برگزيده، مقدار آن تعيين مي‌شود.

گروه تحليل: تورم، واژه‌اي که امروزه در اذهان نه تنها ايرانيان بلکه ساکنان اقتصادهاي پيشرفته نيز برجسته است. در ادبيات اقتصادي اولين توصيفي که از اين پديده ارائه مي‌شود، رشد مستمر سطوح قيمت‌ها است که در نهايت با محاسبه ميانگين وزني يک سبد از کالاهاي برگزيده، مقدار آن تعيين مي‌شود.
تورم، اما از منظر ديگر نشانگر نظم مالي دولت، سطح عرضه پول توسط بانک مرکزي و بانک‌هاي تجاري، وضعيت اوراق قرضه دولتي، چشم‌انداز مردم از آينده خود و بسياري از موارد ديگر است که مقدار و تغييرات آن را براي محاسبات اقتصادي و تجاري بسيار راهبردي مي‌سازد.
چرا تورم رخ مي‌دهد؟
ادبيات اقتصادي پيرامون تورم به قدري غني و بررسي شده که شايد يک اقتصاددان در طول عمر کاري خود نتواند آن را به طور کامل پوشش دهد، اما مطالعات اوليه اقتصاد کلان در اين زمينه، علي الخصوص اقتصاددان بزرگ ميلتون فريدمن، اين پديده را اساسا پولي مي‌داند. اين يعني تورم ناشي از عرضه کمتر يا بيشتر از حد لازم پول در يک اقتصاد است. اگر ما هر ريال موجود در چرخه اقتصاد را حامل قدرت خريد بدانيم، در صورتي که مردم تعداد ناکافي از آن داشته باشند در انجام معاملات خود دچار مشکل شده و تمايل آن‌ها براي خريد کالا و خدمات مي‌کاهد و به اين ترتيب برعکس آن نيز مي‌تواند رخ دهد. اضافه عرضه پول موجب افزايش تمايل خريد در مردم و افزايش سطوح قيمت‌ها مي‌شود.
چرا بايد اين عرضه و تقاضا به هم بخورد؟
در جهان امروز، عرضه پول به طور انحصاري در دستان حاکميت هر کشور است و سياستمداران براساس تصميمات و سياست‌هاي گوناگون خود ممکن است ناترازي‌هايي در ترازنامه بانک مرکزي ايجاد کنند. اين بدين معني است که آن‌ها با استقراض بي‌حساب و کتاب در سمت دارايي‌هاي اين نهاد بدهي ايجاد کرده که به موجب آن پول پرقدرت يا پايه پولي براي آن‌ها چاپ و توزيع مي‌گردد. اين پول پس از خرج شدن توسط دولت و ورود به چرخه اقتصاد به واسطه ورود به چرخه بانکي تا چندين برابر مي‌تواند دچار افزايش حجم شود.
مکانيسم ايجاد تورم در ايران چيست؟
کوتاه‌ترين پاسخ چنين است: نفت! اما اگر بخواهيم دقيق‌تر پاسخ دهيم، دولت‌ها در ايران، از قبل وقوع انقلاب سال 57 به دليل وجود منابع نفتي و درآمدزايي سرشار آنان همواره به منبع عظيمي از دلار دسترسي داشته‌اند. اين دلارها از دو مسير در اين کشور موجبات تورم را فراهم کرده‌اند: اول اينکه به هنگام افزايش درآمد نفتي، دولت حجم عظيمي دلار به جيب مي‌زند. اين دلارها در اقتصاد ايران قابل خرج نيست. در نتيجه بانک مرکزي را مجبور به خريد آن مي‌کند و فرضا 100 ميليارد تومان در ازاي آن چاپ مي‌شود.
از سمت ديگر، بانک مرکزي همه دلارهاي خريداري شده را به بازار ارز عرضه نمي‌کند و تنها 70 ميليارد تومان ارز مي‌فروشد. در نتيجه به واسطه اين درآمد نفتي، 30 ميليارد تومان به چرخه پولي کشور افزوده مي‌شود.مسير دوم نيز اين است که به هنگام سقوط قيمت نفت در بازارهاي جهاني، درآمد دولت کاهش مي‌يابد. از آن جايي که مخارج دولتي چسبندگي داشته و به راحتي قابل قطع کردن نيست، دولت از بانک مرکزي براي تامين مخارج استقراض مي‌کند. اين بار به جاي 30 ميليارد تومان، 50 ميليارد تومان به چرخه پولي افزوده مي‌شود.در چنين شرايطي است که مشاهده مي‌شود در هر دو حالت رفتاري را از دولت ديده مي‌شود که موجبات تورم مزمن بالا را فراهم مي‌آورد و تا وقتي که از عرضه‌ي بي‌محاباي دلار به بازار ارز کشور جلوگيري نشود، تغييري در اين معادلات رخ نخواهد داد.
مضاف بر اين، وجود نظام بانکي بحران زده در کشور نيز به گسترش تورم دامن مي‌زند. بانک‌هاي کشور به علت پيروي نکردن از اصول بانکداري مدرن، بنگاهداري و ناتواني اقتصاد کشور در خلق ارزش افزوده‌ي کافي، با حجم عظيمي از دارايي‌هاي فريز شده و مطالبات معوق روبه‌رو هستند که آن‌ها را به سمت استقراض ريال از بانک مرکزي سوق مي‌دهد که اين رفتار نيز در نهايت به گسترش حجم ريال در کشور خواهد انجاميد.
تورم، زلزله‌اي که بنيان اقتصاد را فرو مي‌ريزد
پرسش بعدي در اين جا است که چرا اصلا بايد تورم را درمان کرد. در صورتي که اقتصاد يک کشور سالانه 20 درصد تورم مستمر داشته باشد، در صورتي که سطح دستمزد سالانه 25 درصد حداقل رشد کند کسي با اين عدد مشکلي نخواهد داشت.
متاسفانه اين امر تنها رويايي شيرين است. اگر اقتصاد را به مثابه يک زمين فرض کنيم که ساختمان بنگاه‌هاي اقتصادي در آن بنا شده، تورم به مانند زمين لرزه‌اي مداوم است. بي شک ساختمان‌هاي ما هر روز زمين‌لرزه‌هاي يک با دو ريشتري بي‌شماري را برمي‌تابند، اما اگر قرار بر وقوع مستمر زلزه‌هاي پنج يا شش ريشتري باشد، ساختماني در آن زمين باقي نخواهد ماند.
از منظر تخصصي‌تر، تورم باعث کاهش سوددهي پروژه‌ها مي‌شود که تمايل به سرمايه‌گذاري را کم مي‌کند. حاصل اين امر کاهش توليد اقتصاد و رفاه شهروندان است. از سمت ديگر نوعي عدم قطعيت به واسطه‌ي تورم در اقتصاد ايجاد مي‌شود که اين نيز تمايل به فعاليت‌هاي اقتصادي را کم مي‌کند. از آن جايي که تورم در کالاها به طور همزمان رخ نمي‌دهد، سفته‌بازي شديدي در آن اقتصاد شکل خواهد گرفت که ضربه ديگري بر توليد اقتصادي است.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از تجارت نيوز،به دليل تورم، شکاف فقير و غني رشد مي‌کند و فقرا شديدا فقير خواهند شد. از اين رو شايد بتوان گفت تورم سايه شيطان بر يک اقتصاد است، سايه‌اي که بايستي پيش از ايجاد و گسترش بحران، سنگيني آن را از سر اقتصاد برداشت.

منبع :