28 مرداد32 ،كودتا و سقوط دولت مصدق

گروه تاريخي: حرف و حديث هاي فراواني در ارتباط با حوادث 28 مرداد 1332خورشيدي وجود دارد اما براساس شواهد به دست آمده از سندي تاريخي مي توان نتيجه گرفت حوادث اين روز كه به كشته و مجروح شدن عده اي از مردم و سرنگوني دولت ملي محمد مصدق منجر شد، چيزي جز كودتاي نظامي نبوده است.

گروه تاريخي:  حرف و حديث هاي فراواني در ارتباط با حوادث 28 مرداد 1332خورشيدي وجود دارد اما براساس شواهد به دست آمده از سندي تاريخي مي توان نتيجه گرفت حوادث اين روز كه به كشته و مجروح شدن عده اي از مردم و سرنگوني دولت ملي محمد مصدق منجر شد، چيزي جز كودتاي نظامي نبوده است.
 كودتاي 28 مرداد 1332خورشيدي به عنوان حادثه اي تاريخي با امروز جامعه ما نيز در پيوندي ناگسستني است؛ چراكه از يك طرف هنوز درگير مسايلي همچون نفت، آمريكا و ... هستيم و 28 مرداد و تبعات آن تاثير شگرف و غيرقابل انكاري در ابعاد مختلف در سياست خارجي ايران بعد از آن تا به امروز داشته است. از طرفي ديگر در اين مدت اسنادي به دست آمده كه روايت هاي مختف از اين حادثه ارايه مي دهد.
 هرچند نبايد از نظر دور داشت كه هنوز هم موافقان و مخالفان و روايت‌ هاي متضاد آنها در برابر هم صف كشيده‌اند و هر يك ديگري را متهم مي كنند.
**كودتا و سقوط دولت مصدق
 ماجرا سقوط دولت محمد مصدق از آنجا شروع شد كه دولت انگليس كه با ملي شدن صنعت نفت ايران در 29اسفند1329خورشيدي دست خود را از اين طلاي سياه كوتاه مي ديد، يك كودتاي نظامي عليه دولتي ملي در ايران طرح ريزي كرد. البته دولت آمريكا در ابتدا با چنين طرحي مخالف بود اما پيروزي »ديويد آيزنهاور« در انتخابات رياست جمهوري اين كشور تغييرات عمده اي در سياست خارجي آنها ايجاد شد و »كرميت روزولت« رييس اداره خاور نزديك سازمان سيا به فرماندهي عمليات انتخاب شود.
روزولت در 28 تير 1332خورشيدي به تهران وارد شد و پس از ملاقات با محمدرضا پهلوي و جلب نظر او فعاليت هاي خود را براي سرنگوني دولت آغاز كرد.
محمدرضا پهلوي نيز پس از آن كه از طرف دولت آمريكا و انگليس خيالش راحت شد رضايت خود را اعلام داشت و در ساعت 2 بامداد 25 مرداد 1332 سرهنگ »نعمت‌الله نصيري«فرمانده گارد شاه، فرمان عزل مصدق نخست‌وزير را در منزلش به وي ابلاغ كرد اما بلافاصله توقيف شد و دولت مصدق طي اعلاميه‌اي وقوع يك كودتاي نظامي در تهران و خنثي شدن آن را اعلام و متعاقب اين حادثه محمدرضا پهلوي از ايران فرار كرد اما سرويس هاي اطلاعاتي انگليس و آمريكا با استفاده از ماشين تبليغاتي خود براي تخريب وجهه سياسي مصدق، رشوه دادن به برخي از نمايندگان وقت پارلمان ايران، سازماندهي نيروهاي نظامي و به راه انداختن راه‌پيمايي‌ها و اعتراضات خياباني توانستند در 28 مرداد كودتا را عملي كنند و »فضل‌الله زاهدي« توانست به عنوان مجري طرح كودتا به جاي مصدق نخست وزير شود.
**كودتا يا قيام ملي
 از آن روزهاي پرالتهاب خيابان هاي تهران 65 سال مي گذرد؛ روزهايي كه سر و صداها در بازار و خيابان ها پيچيده بود، عده اي شعار هاي مرگ بر مصدق، مرگ بر شاه، زنده باد مصدق و زنده باد شاه، سرمي دادند.
همين اتفاق ها سببب شده تا روايت هاي متفاوتي از اين حادثه ارايه شود. در همان سال ها و دوره حكومت پهلوي 28 مرداد به نام »قيام ملي« نامگذاري شد و هر سال جشن مي گرفتند كه اين اتفاق چندان دور از انتظار نبود چراكه حكومت مستقر لاجرم بايد مي بايست هرگونه مخالفت با خود را مخالفت با ملت تلقي مي كرد.
البته جاي تاسف دارد كه با وجود اسناد منتشر شده توسط دولت آمريكا، هنوز عده اي سرنگوني دولت ملي مصدق را كودتا نمي دانند. نگاهي به اسناد و منابع تاريخي نشان مي دهد كه نه تنها ديدگاه اين افراد به واقعيت نزديك نيست بلكه هيچ تناسبي نيز نمي توان با اتفاقي كه در 28 مرداد 1332 افتاد با قيام ملي ديد بلكه حادثه اي بود كه هيچ تعريفي به جز كودتا ندارد چراكه در اين روز عده اي زيادي از مردم توسط نيروهاي نظامي و افراد اجير شده حكومت زخمي و كشته شدند كه سندي بازيابي شده از آرشيو اداره كل پژوهش و اسناد رياست جمهوري گوياي اين مطلب است. اين سند نامه»سعيد حكمت« رييس اداره پزشك قانوني به فرمانداري نظامي تهران در همان روزهاي نخست پس از كودتا است كه نشان مي دهد در اين روز 41 تَن مقتول و 75 تَن مجروح شده اند كه هويت 24 تَن از كشته شدگان معلوم شده و هويت بقيه افراد معلوم نيست. همچنين در اين سند تاريخي آمده كه از كشته شدگان عكس برداري شده و افرادي كه جراحت هاي جزيي داشته اند پانسمان و از بيمارستان ها مرخص شده اند. به هرترتيب با نگاهي به اين سند تاريخي چيزي جز كودتاي نظامي براي حوادث 28 مرداد نمي توان متصور شد.
**اسناد؛ بازگو كننده نقش آمريكا در كودتا
با نگاهي به منابع تاريخي و حوادث به وجود آمده در 28 مرداد 1332خورشيدي نمي توان نقش دولت آمريكا را در سرنگوني دولت ملي مصدق ناديده گرفت؛ نقش كه بعد از آن به نفوذ اين دولت در ايران منجر شد و آمريكا سعي داشت آن را مخفي نگه دارد اما در سال هاي اخير برخي مقامات به اين دخالت اعتراف كردند و اسناد نيز در همين ارتباط منتشر شد كه در 2013 ميلادي سازمان سيا با خارج كردن اسنادي از طبقه ‌بندي محرمانه به نقش خود در كودتا اعتراف كرده بود يا اينكه وزارت امور خارجه آمريكا براي نخستين بار در 15ژوئن 2017ميلادي برابر با 25 خرداد 1396خورشيدي اسناد مرتبط با كودتاي 28 مرداد را منتشر كرد كه در اين اسناد به وقايع سال ‌هاي 1951 تا 1954 ميلادي(1329 تا 1332خورشيدي) مي ‌پردازد و حوادث پيش از كودتا، عمليات سرنگون كردن دولت مصدق و وقايع پس از آن را در بر مي‌گيرد.
همچنين 47سال پس از وقوع كودتا »مادلين آلبرايت« وزير خارجه وقت آمريكا در ضمن يك سخنراني دخالت كشورش را در كودتا به صورت رسمي تاييد كرد. وي گفت: »در 1953 ايالات متحده نقش برجسته اي در سازماندهي براندازي نخست وزير مردمي ايران، محمد مصدق، بر عهده داشت.
 دولت آيزنهاور اعتقاد داشت كه اين اقدام به دلايل استراتژيك قابل توجيه است. اما كودتا آشكارا موجب يك عقب گرد در امر توسعه سياسي ايران شد. اكنون درك آن آسان است كه چرا بسياري از ايرانيان كماكان از اين مداخله آمريكا در امور داخلي شان برآشفته اند«.
بنابراين نقش دولت آمريكا در كودتاي 28 مرداد 1332خورشيدي قابل انكار نيست چرا كه اين دولت علاوه بر همكاري با انگليس تامين هزينه هاي عمليات نيز برعهده گرفت.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ايرنا ، به هرترتيب دولت آمريكا از اين زمان در ايران نفوذ پيدا كرد و سعي داشت حكومت پهلوي را ملزم كند تا مناقع اين كشور را در نظر بگيرد كه اين مهم در اصلاحات دهه 40 خورشيدي و طرح كاپيتولاسيون به خوبي در نظر گرفته شد اما پيروزي انقلاب اسلامي در 1357خورشيدي، فصل تازه در سياست خارجي ايران نسبت به آمريكا باز كرد كه تا به امروز نيز تداوم پيدا كرده است.

منبع :