قادين ادبياتيندا گؤوده‌سلليک

بولگه لر سرويسي: قادين ادبياتي، قادينين تاپدالانميش حاقلاري اوغروندا موباريزه‌سي، ائو موحيطيندن آيريليب اجتماعيلشمه پروسئسي و اؤز جينسل کيمليگينه آگاهليغيلا قاباريب و فرقلنيبدير.

ساراي محمدرضايي

 کئچميشده قادين يازيچي – شاعر هم سايدا ائرکک ادبياتيندان گئري ده قالميش، هم ده دوشونجه طرزي و دونيا گؤروشو ائرکک ادبياتينا باغلي و دئملي بو ادبياتين تابعي اولوب. قادين و اونون ادبياتي مستقل بير وارليغا چئوريلمک‌چون و بو باغليليغدان قورتارماق‌چون، اؤز فلسفه‌سيني ياراديب، ائلئمئنتلريني اوزه چيخارمالييدي. البت کي لاکانجا »قادين يوخلوغو ‌سيمگه‌سل ائرکک دوزنينده« اونون داها دا بو وارليغا چئوريلمک‌چون جان آتماغينا ندن اولدو. بو‌ سيمگه‌سل آلان( ساحه) ديلده وارلاشيب، اولايلاشير.
سؤيلم ( ديسکورس) آناليزينده دئييلير کي : »ديل هميشه متنده وارلاشير. دئملي ديل متن دويارليغي‌دير.« فوکو دئيير کي »سؤيلم باسقينچي ‌سيستئملرين مناقشه آلاني دئييل، بلکه مناقشه قونوسودور.« بئله‌ليکله قادين ادبياتيندا ديل چرچيوه‌سي و ديلدن دولايي سؤيلم،‌ها بئله ان اؤنمليسي ائرکک‌ سيمگه‌سل دوزنينين قارشيندا اؤزو اوچون مستقل ديل و دوزن ياراتماق و وارليغا چئوريلمک اوزرينده دارتيشيليب يئني تئوريلر ياراتدي. بو تئوريلرده ائرکک دوزنينده يوخلوق سويه‌سينده اولان قادين نئجه کي گؤوده‌سيله تاپدالانيب، کنترل اولونوب و بو گؤوده ايله ده قوولوب، ائله جه ده اکتيو بير وارليغا چئوريلمک‌چون ايلک اؤز گؤوده‌سينه ال آتير.
مرلوپونتي دئيير کي: »گؤوده و جنسيت تاريخسل بير دوشونجه‌دير.« سيمون دوبوار دا قادين و ائرکک حاقدا بئله بير دوشونجه‌يه ماليکدير. اونون ان تانينميش جومله‌سي کي »قادين، قادين دوغولمور، بلکه قادين اولور« ائله بو سؤزون اينجه‌له‌مگي اوچون دئييليب کي جنسيت توپلوم و تاريخين تيکينتيسي‌دير. دووبوارجا قادين بدنيني نسنه اولاراق تجروبه ائتديگي مئتودلا زامان پروسئسينده اؤزو ايله، اؤزگه و يابانجي بير گؤوده قوروملاشديرير. فوکودا دئيير کي گؤوده و جنسيت تاريخ فئنومنلريديرلر. گؤوده گوج و اتوريته (اقتدار) سؤيلمي‌نين سونوجودور و مطيع گؤوده‌لر اوتوريته‌دن دولايي فورمالاشيرلار.
ژوليا کريستوا قادين -مستقل ديل و دوشونجه‌سي ايله ايلگيلي اوچ اؤنملي رول اويناييب:
1- گؤوده‌ني، اينسان بيليملري سؤيلمينه قايتاريش حاقدا چاليشماسي
2- پري اوديپال ( Pre- Oedipal) دؤنمي‌و آناليغين اؤنميني ذهن ياپيلماسيندا قابارتماق
3- آلچالتماقدان آنلاييشيني، تاپدالاماق و آيري – سئچکيليک شکلينده آچيقلاماق
او آناليق تئوريسي ايله چاليشيب قادينين اؤز ديلي و ‌سيمگه‌سل دوزنيني ياراتماق‌چون يول گؤسترسين.
کريستوا بو حاقدا آناني مرکزلشديريب »ايلکين ديل بيليمي-« ني پري اوديپال و دلالت‌سيز دوزني، پروسئسي اولاراق اونو گؤسترگه بيليم (semiology) ديلي آدلانديريب. دلالت و گووَنج پروسئسي بيزيم بؤيومه‌ميزله بيرگه تاپدالانير، بيزيمسه آتارکيل و منطيقسل ديل‌له يعني توپلومون ‌سيمگه‌سل ديلي ايله تانيشليغيميز، دئمک گؤسترگه بيليم ديليني ايتيرمک‌دير. گؤسترگه بيليم پروسئسي دئوريم شکلينده ده اورتايا چيخا بيلر.
کريستوا آنا گؤوده‌سيني کولتور و دوغا آراسيندا بيلمکله آناليغي دوغا سويه‌سينه ائنديرن کليشه‌لري بوراخير؛ يعني او چاليشير آتا ارکيل ‌سيستئم‌لرين ترسينه آنا گؤوده‌سيني نسنه‌ليکدن چيخاريب اؤزنه‌ليگه چئويريب و بوتون ذهن ايلگيلرينه بير مدل اولاراق قوللانسين.
کريستوا آناليق حاقدا بئله دئيير: »آناليق ايسته‌نيلميش مجبورلوق اولورسا اونون اوستَلَنمه‌گه( تعهد) احتياجي واردي. بئله‌ليکله آناليق گئرچک بير ياراديجي حرکته چئوريلير.« البت قادينسي متنين يارانماسينا او قدر امين دئييلدي کريستوا، آنجاق قادينين مستقل ديلي يارانماسيندا بؤيوک رولو اولوب اونون.
اوستده دئديگيميز کيمي‌او بو ديلي گؤسترگه بيليم ديلي اولاراق آچيقلاييب. کريستوا اينانير کي بوتون آنلام ايچَرمه (دلالت)‌لري گؤسترگه و ‌سيمگه‌دن يارانيبلار. گؤسترگه، آنلاما يول تاپان فيزيکسل موتيواسيون(انگيزش)دور. گؤسترگه‌لي قونو ريتم، موزيک و ايچَرَن(دلالتگر) حرکت اَيلَم‌لري(عمل) ايله ايلگيلي‌دير. گؤسترگه‌لي قونو موتيواسيونلارين بوشالماسي کيمي، آنا گؤوده‌سينه، بوتون اينسانلارين ايلک ريتم، موزيک و حرکت قايناغي‌دير. آنجاق‌سيمگه‌سل شئي همن‌دير کي رفرئنسي مومکون ائدير؛ يعني سؤزجوک‌لر ديلين ‌سيمگه‌سل قورولوشونا گؤره رئفرئنسلي آنلاملاري وار. گؤسترگه و ‌سيمگه‌سلليگي ايلگيلنديرسه‌ميز دئمک اولار کي ‌سيمگه‌سلليک اولماسا آنلام ايچَرمه‌لري بوتون هذيان اولاجاق، آنجاق گؤسترگه‌سيزليکده ده آنلام ايچَرمه‌لري بوش اولاجاق؛ يعني بونلار ‌سيخ ايلگيلي‌دير‌لر. نئجه کي فيزيکسل موتيواسيونلار آنلاما يول تاپيرلار، آنلام منطيقي ده گؤوده ده اکتيودير.کريستوا قادينسي متنين يارانماسيني‌ سيمگه‌سل ائرکک ائگئمن دوزنيني‌ سينديريب و گؤسترگه دوزنيني قابارتماقلا مومکون بيليردي. يعني گؤسترگه‌لي سؤيله‌مين يارانماسي، موزيکال، ايشارتلي و ارجاع‌دان اؤنجه‌ليکلي(prereferential) اؤزلليکلرله کريستوانين ايسته‌ديگي قادينسي متن ده اؤنملي‌دير. بونلارا اساسن دئمک اولار قادينسي متن تکجه قادين ياراديجيليغي دئييل، بلکه ائرکک‌لرده بئله بير متني يارادا بيلرلر. دئملي ديل قورولوشو، ايچري و مضمونونلا بيرگه دييشمه‌لي‌دير و قادينسي ادبيات،قادينسي تجروبه‌لر و گؤوده‌سلليک‌له يارانا بيلر
لوس ايريگاري ده ائرکک ‌سيمگه‌سل دوزني و سئکسوال سؤيلمين ايچينده بو قونونو بئله آچيقلايير کي: »قادين جينسل ذؤوق پروسئسينده اؤزو ايله اؤزگه‌لشيب تام آشاغيلانير. او جينسل ذؤوقو اوچون گؤوده‌سي و جينسي ايستگي ايله يابانجي اولور.« او سکسي تکجه عادي بير ايلگي لذت‌چون يوخ، بلکه يئني بير جينس ياراديجيسي بيلير کي پِنيس(قضيب) اوتوريته‌سي و واژينال نسنه‌سيني يارادير.
 او پنيس و واژينال گؤسترگه‌لري ايله ائرککسل دوزنده قادينين نئجه گؤوده‌سيله جينسل لذت پروسئسينده اؤزگه‌لشمه‌سيني آراشديريب و بو ايلگي‌دن چيخماق و آلترناتيو قورولوشو، قادينين باشقا جينسي اورقانلاريني جينسل ذؤوق‌چون ‌سيناماغي اؤنرير. ايريگاري قادينسي متنين يارانماغي‌چون اينانير کي قادينلار گرکدير جينسل تجروبه‌لريني ادبيات چرچيوه‌سينده يازسينلار.هلن سئکسو فرانسه‌لي فمنيست قادينسي متنين تئرمينيني 1975 ده »يئني دوغولان قادين« کيتابي و »مئدوسا گولومسه‌مه‌سي« تئزينده اورتايا چيخارتدي. او بو قونونو وورغولاييردي کي قادين اؤزونو يازمالي‌دير و قادينلار ‌سيمگه‌سل ائرکک ائگئمن دوزنينده يابانجيليقلاريني دويوب و بو دوزندن ائشيکده اولدوقلارييلا قارشي دورماليديرلار.
هلن سئکسو »مئدوسا گولومسه‌مسي« مقاله‌سينده بئله يازير: »قادين اؤزونو و قادينلاري يازمالي‌دير، قادينلاري متنه گتيرمه‌لي‌دير؛ همن يئر کي شيددتله اوردان قووولوبلار، نئجه کي گؤوده‌لريندن قووولوبلار، عيني سببلرله، عيني قايدالارلا، عيني اؤلدوروجو اوخشار آماجلارلا. قادين اؤزونو متنه داخيل ائتمه‌لي‌دير، دونيا و تاريخه اؤز حرکتيله گيرمه‌لي‌دير.«
سئسکو بو مقاله ده قادين گؤوده‌سيني، ائرکک ائگئمن ‌سيمگه‌سل دوزنيني ييخماق و قادينسي متنين يارانماسي‌چون گوجلو و قادينسل دئوريم و دييشيکلييه سبب اولان يول بيلير. او قادين گؤوده‌سي ديليني دئوريمجي اويقولاما(پراتيک) اولاراق ائرکک بلاغتينه قارشي قوللانير.
هلن سئکسو، قادينسي متني قادين گؤوده‌سيله يارانان دوشونجه بيليردي، او دوشونجه کي پنيس اوتوريته‌سينين قيسقليغيني(محدوديت) چاليشه چکيب، قادين گؤوده‌سيني دوشونجه‌يه سونوجلانان يول تانيتديرير؛ يعني قادينلار ائرکک دوزنينده گيزلين اؤزلريني تاپمالي‌ديرلار. او بو حاقدا مئدوسا ميفيندن فايدالانير. يونان ميفلرينده مئدوساني، مينروا تانريجاسي قارقادي، اونون ساچلاري ايلان شکلينه دؤنوب سونرا پرسيوس اونو اؤلدوردو. فرويد مئدوسانين باشينين کسيلمه‌سيني اوديپال دؤنمينده اديپوس کمپلئکسي بيلير، آنجاق سئکسو مئدوسانين باشينين کسيلمه‌سيني ائرکگين، قادين سسيني سوسدورماسي، قادين ديلينين کسيلمه‌سي بيلديريب، مئدوسانين ايلانلاريني قادين کاراکتئرلرينين چئشيدليليگي اولاراق اونلارين يوخ اولماسي يعني بو چوخلوقلارين قيسيليب بيرلشمه‌سي‌دير دئيير. بئله‌ليکله فرويدون اوديپوس کمپلئکسي و لاکانين‌ سيمگه‌سل دوزنينده بير تور ياپي سؤکومو ائدير. آردي وار

منبع :