ادبياتدا اساس مسأله، مسأله ياراتماق‌دير

بولگه لر سرويسي:ادبياتين، اؤزلليکله پوئزيانين دونيا سويه‌سينده گئنيشلنمه‌سي، اونون بير باشا داخيلينده‌کي موعاصير مؤوضوعلاري سس‌لري، خاراکتئر‌لري مسأله‌يه چئويرن چاباسي‌دير. اؤنجه‌ليکله بونو آرتيرمالييام کي پوئزياميزدا کيلاسيک دؤور و اوندان اؤته شيفاهي ادبيات دؤنه‌مينده‌کي شاعير‌لريميز عاشيق‌لاريميز، فولکولورموز و ساير رنگ‌به‌رنگ قاليب‌لرله، او جومله‌دن؛ گرايلي‌دا، چارپارا‌دا قوشما‌دا، ياراديجيليقلاريندا اؤز‌لريني تام شکيلده دئمه‌سم ده، بير چوخ مقام‌لاردا ثبوتا يئتيريب‌لر. بونا باخماياراق قئيد ائتديييم همن دؤوره ادبيات تاريخينده چوخ زامان صرف ائديلميش و دانماياراق دا ايچينده چوخ بؤيوک و ديرلي شاعير‌لريميزين وارليغي، ياراتديقلاري بديعي اثرلرله بو گون بيزلره کئچميش ادبياتيميزي اؤيمه‌يي بخش ائتميش‌دير.

محمد نوري

بولگه لر سرويسي:ادبياتين، اؤزلليکله پوئزيانين دونيا سويه‌سينده گئنيشلنمه‌سي، اونون بير باشا داخيلينده‌کي موعاصير مؤوضوعلاري سس‌لري، خاراکتئر‌لري مسأله‌يه چئويرن چاباسي‌دير. اؤنجه‌ليکله بونو آرتيرمالييام کي پوئزياميزدا کيلاسيک دؤور و اوندان اؤته شيفاهي ادبيات دؤنه‌مينده‌کي شاعير‌لريميز  عاشيق‌لاريميز، فولکولورموز و ساير رنگ‌به‌رنگ قاليب‌لرله، او جومله‌دن؛ گرايلي‌دا، چارپارا‌دا قوشما‌دا، ياراديجيليقلاريندا اؤز‌لريني تام شکيلده دئمه‌سم ده، بير چوخ مقام‌لاردا ثبوتا يئتيريب‌لر. بونا باخماياراق قئيد ائتديييم همن دؤوره ادبيات تاريخينده چوخ زامان صرف ائديلميش و دانماياراق دا ايچينده چوخ بؤيوک و ديرلي شاعير‌لريميزين وارليغي، ياراتديقلاري بديعي اثرلرله بو گون بيزلره کئچميش ادبياتيميزي اؤيمه‌يي بخش ائتميش‌دير.
آمما ادبياتدا اساس مسأله، مسأله ياراتماق‌دير. کيلاسيک شاعير‌لريميز او جومله‌دن: فضولي، نباتي، و ساير، و بونلاردان اؤنجه ده نسيمي اؤز عصرينين، سوسيال حياتينين، ياشاديغي دؤنه‌مين و داخيل اولدوغو مکتبين، مسأله‌‌لريني ديرچلده‌رک، تاريخ گؤزگوسو قارشيسيندا هله ده ائلئشتيريلير، ائله کي آذربايجان کيلاسيک پوئزياسينين زيروسينده قوجامان بير داغ کيمي اونلارا ياسلانماق اولار.
قئيد ائتدييم کيمي ادبياتدا اساس »مسأله«‌دير. چاغداش پوئزياميزا گلديکده، نئچه سورغو ايشاره‌سي ايله قارشيلاشيريق؛ عمومي شکيلده بو سورغولارا يانيت وئريلمه‌مه‌سي شاعير‌لرين تکجه زامان ايچينده‌کي عمومي سوروملولوقدان قاچيشي دئييل، اوسته گل اونلارين پوئزيا آخيشلاريندان بير او قدر ده اوزاق اولمالاريني بليرله‌يير.1-) اينديکي ‏عصريميزين مسأله‌سي نه‌قدر چاغداش شاعير‌لريميزين مسأله‌سينه چئوريليب‌دير؟‏2-) هانسي ديل، کولتور، فلسفه و ايستئتيکا ايله موعاصير پوئزياميزين (هم کيلاسيک هم سربست فورمادا) قارشيسينا چيخميشيق؟
‏گؤردويونوز کيمي، کيلاسيک، سربست و يا باشقا ادبي قاليب‌لر سؤز قونوسو دئييل؛ اساس متنين ايچدنليييني ائحتيوا ائدن و اونو اينديکي زامانلا گوندم مسأله‌سينه چئويردييي چابا‌دير. هانسي مسأله‌لره و اونلارا نئجه ياناشما طرزي‌دير.
معاصير زاماندا، اجتماعي – سياسي سوروملولوقلار، جانلي ديسکورسلارين اوخونوشونا اويغون اولاراق، زامان خطي ‌ايله دييشدييينده، شاعير‌لريميز نه‌قدر چئويک و اسنک(انعطافلي) داورانيرلار؟ سوروملولوقلارينين قارشيسيندا هانسي ادبي شعر و ياخود اجتماعي آخيني يارادا بيليب‌لر؟ تأسوفله بو گون، موعاصير پوئزياميزدان چوخ نمونه‌لر سايا بي‌لريک کي کئچميش‌له عيني فضا عيني طرز، عيني ديل و عيني آب-و هاوا ساياغي دونوخموش و استابيل وضعيتي گؤسترمکده‌ديرلر. گويا کي بو شاعير‌لري اسکي دؤوردن گؤتوروب بير باشا موعاصير چاغا گتيريبسن!
يئنه خاطيرلاديرام، کئچميش ادبيات، اؤزلليکله کيلاسيک پوئزياميز، بوتون تمللي، يئرلي و يئترلي قورولوشوق سجييه‌‌لري ايله، ايچينده آخان پوئزيانين ايرماقجا آخيميني قبول ائدرک اونلارين نه‌قدر ديرلي اولدوقلاريني بير داها وورغولاماق ايسته‌ييرم. لاکين کئچميش شعريميزين تعريفه لاييق اولونماسي او دئمک دئييل کي بو گونکو چاتيشمامازليق‌لاري دا اونلارين چييناغينا يوکله‌يک. منجه اصيل مقصديميز کئچميش دئييل، گله‌جه‌يه اؤز ياشاديغيميز دؤورون، سسين  سوروملولوقلارين، محصولون و عيني حالدا اجتماعي روايت‌‌لرين آپاريب چيخارماق دئيه دوشونورم.
تأسوفله پوئزياميزدا بئله بير سيتواسييا‌(وضعيت) ايله قارشيلاشيريق کي بعضا شاعيرلر کئچميش ادبياتي آياق اوسته ساخلاديقلاريني سانيرلار؛ حال بو کي بونلاردان اؤنجه ده و سونرا دا ادبيات، تاريخي دؤ‌نم‌‌لريني دؤنگه‌‌لريني عکس ائتديرن ائلئمت‌لرله  کئچميش دؤورده‌‌کي بوتون مسأله‌‌لري قاوراديغي اوچون قالارغيلانديريلير.
بوگون چاغداش شعريميز قاليب‌دن کنار تئخنيکا باخيميدان گئري‌ده قاليمش طرزله اوزلشمه باش وئرديييني گؤروروک، حال بو کي بير چوخ شعر‌لريميز مجرد توصيف اوزرينده کانسئپت‌لرين قوراشديريرلار. او سبب دن هله ده نئچه يوز ايل بوندان اؤنجه‌نين سئنتيمئنتال‌ليغين(حدديندن آرتيق نازيک اورکلي‌ليک)، سئمانتيک باخيميندان پوئزياميزا داخيل اولونماسيني بليرتير.
سوندا بونو قئيد ائتمه‌يي لازيم بيليرم؛ البته موعاصير چاغدا فئنومئن شاعير‌لريميز واردير کي تابولاري سينديرماقلا، شعري گئريده قالميش حالدان چيخاريب، چيين‌لرينده داشيييب موعاصير مسأله‌لره بولاشديريبلار و جسارتله يئني بير اينتئنسيو(گوجلو) خاراکتئر ياراتماغا چابا گؤستريرلر.

منبع :