هر يايليغين بير حئکايه‌سي وار

آنا ديليميز :»قالا قاپيسيندا يوز ايل بوندان اوّل خوي شهريني داشناک‌لارين هجوموندان قورتارميش زري خانيمين ايزيني آختاريرام« دئييب، يئره دوزدويو اشيالارا ساري گئديرم. او ايسه سؤزومو دينله‌مير کيمي چوبوغون باشيني چؤپ ايله قوردالاييب، ايچينده‌کي‌لري يئره بوشالتماقدادير. اشيالارين ايچينده ميجووورون ألينده گؤردويوم تسبئحه بنزه‌ر بير کهربا تسبئحه گؤزوم ساتاشير. اذن آليب تسبئجي گؤتوروب مهره‌لرينه توخونورام، ميجووورون تسبئحي کيمي اوزون دئييل، بوتون مهره‌لرين آراسينداکي ساپ دويونله‌نيب.

رقيه کبيري

آنا ديليميز :»قالا قاپيسيندا يوز ايل بوندان اوّل خوي شهريني داشناک‌لارين هجوموندان قورتارميش زري خانيمين ايزيني آختاريرام« دئييب، يئره دوزدويو اشيالارا ساري گئديرم. او ايسه سؤزومو دينله‌مير کيمي چوبوغون باشيني چؤپ ايله قوردالاييب، ايچينده‌کي‌لري يئره بوشالتماقدادير. اشيالارين ايچينده ميجووورون ألينده گؤردويوم تسبئحه بنزه‌ر بير کهربا تسبئحه گؤزوم ساتاشير. اذن آليب تسبئجي گؤتوروب مهره‌لرينه توخونورام، ميجووورون تسبئحي کيمي اوزون دئييل، بوتون مهره‌لرين آراسينداکي ساپ دويونله‌نيب. هر مهره‌ ايکي دويون آراسيندا محبوس قالميش کيمي‌دير. بعضي مهره‌‌لرين ايچينده ايسه داش قوما بنزه‌ر شئي‌لر گؤرونور. عنتيقه کيشي‌نين سسينه باشيمي تسبئح‌دن قالديريرام. او ايسه يالنيز گؤزلري ايله دئييل، بيغ، ساققالي‌يلا، قوش يواسي آغزي‌يلا، بلکه ده بوتون جيسم- روحويلا منه زيلله‌نيب، دانيشير: »بو چوتکي‌نين کهربالاري اصل اوروس‌دي.«
دئييرم: »ياريم ساعات بوندان اول بونا بنزه‌ر بير تسبئحي قاري مسجيدي‌نين ميجووورونون ألينده گؤردوم. اولمايا روس ديلينده تسبئحه چوتکي دئييلير؟«مهره‌لرينين آراسينداکي دويونلرينه اشاره ائديرکن آرتيرير: »ميجوورون الينده گؤردويون مسلمان تسبئحي‌دي، بو چوتکي‌نين اوتوز مهره‌سي وار، اوتوز دويونو. خريستيان‌لار بو دويون‌لرين ساييسيجا دوعا اوخوياللار. بو چؤتکي عنتيقه‌دي، داشناک هجوموندان قالميش قنيمت‌لردندي. باخ، قوتازين آلتينداکي خاچي گؤروسن؟«داشناک سؤزو ايله قوتاز آلتينداکي خاچ شکيللي کهربا مهره‌سي دقتيمي چکير. بيرينجي باخيشدا گؤرمه‌ديييم خاچ شکيللي کهربا مهره‌سينه يئنيدن باخيرام.»هاردان معلوم داشناک هجوموندان قالميش اصل روس کهرباسيدي؟«
کيرپيک چالمادان يئنه اوزومه زيلله‌نيب، سرزنش‌لي بير لحن ايله دئيير: »تزه گليبسن بو شهره؟ شهرده هامي بولور من بدل اشيا ساتمارام.« سونرا اشيالارين ايچيندن بير موجوروگؤتوروب منه ساري توتوب، دئيير: »بو موجورونون ايکي يوز ايلدن آرتيخ عؤمورو وار.«
کهربا تسبئحي يئره قويوب، موجورونو آليب أليمده أندر- دؤندر ائديب، قاپاغيني آچيب باغلاييرام. ايشگيلي قوپدوغونا گؤره قاپاغي ياخچي باغلانمير. قاپاغين اوزه‌رينده رسم اولونموش مينياتور ناخيشدان آنجاق متککه‌يه دايانميش، بير قادين بدني قاليب. زامان آخميندا قادينين اوزو ايله أللري قوپوب تؤکولوب.
عنتيقه کيشي آرتيرير: »اؤلکه‌ني باشاباش دولانسان بونا تاي عنتيقه موجورو تاپانمازسان. او مينياتور ناخيشي گؤروسن؟«
»نه فايداسي، أللري‌له اوزو قوپوب، تؤکولوب«دئييرم.»پامبيق ايچينده قالمييب کي، أل به دولانيب دا، آلـلاه بولور کيم‌لر او ايشگيلي آچيب- باغلييب‌لار.«قالا قاپيسينا اشاره ائديرکن دئييرم: » ياني قدمتي قالا قاپيسيندان دا چوخدي؟«جوابيمي وئرمک يئرينه يئنه چوبوغونون گيرده باشينا بير جيغالا يئرلشديريب، بيغ ساققال آراسينداکي قوش يوواسينا اوزالديب کبريت چکير. جيغالاني آليشديريب، درين بير قوللاب ويراندان سونرا چوبوغو آغزيندان چيخاريب، يئنه اوزومه زيلله‌نيرکن دئيير: »گئت يوخاري!« قيييق قومرال گؤزلري ده دوروشوغو کيمي جذبه‌ليدير. اونون دوروشوغويلا باخيشينا ائله حئيران اولموشام سانکي زري خانيم اوچون دئييل، يالنيز بو عنتيقه کيشي‌‌يه گؤره قالا قاپيسينا گلميشم. کيشي‌يه باخديقجا اونون چوبوغو عاغليمي آپارير، اينديه کيمي هئچ بير چوبوق أليمه آلماميشام هاندا قالسين عنتيقه بير چوبوق اولسون. او چوبوغو وئر من ده بير قوللاب ويريم دئمک گؤيلومدن کئچسه ده دئييرم: »ائلخانلي‌لار زاماني؟«»بير او قدر ده يوخ کي، بير ايکي آدديم گل تاريخ اتاغي‌نين آشاغي باشينا!«
گولومسه‌ييب، دئييرم:»مثلا تاريخ اتاغي‌نين آستاناسينا؟«
يئنه سرزنش‌لي باخيشيني اوزومه تيکير: »گؤر بو موجورو تاريخين آستاناسينا ياراشير؟ ايندي هانسي صنعتکار بونون کيمي بير موجورو دوزلده‌ بولر؟ اؤزو بير يانا، بو مينياتور ناخيش دا بير يانا. آستانادان اوچ آدديم قئييت دالييا.«
سؤزلري ده اؤزو کيمي عنتيقه‌دير. صميمي دانيشيق لحني سسي‌نين زيل اولدوغونو اونوتدورور.»ياني افشار‌لار زامانيندان قالير؟«
يئنه چوبوغونا درين بير قوللاب ويريب، کسگين لحن ايله دئيير:»تاريخ معليمه‌سي‌سن؟«
»معليم دئيلم، تاريخ‌‌ ماراقليسييام«»ائله اوندا بو موجورو سنين قيسمتينده‌ ايميش. صاحابي اؤزو اونو منيم ننه‌مه باغيشلاييب. سن هئش پول وئرمه، بئله‌سي آپار«
تاريخ ماراقليسي اولدوغومو دئديييم اوچون پئشمان اولورام. اوندان علاوه نه جواهيريم وار نه ده قيزيلم. يالنيز آنامدان ميراث قالميش بير عقيق اوزويوم وار اونو دا گئجه‌- گوندوز بارماغيمدان چيخارتمارام. گؤيلوم موجوروده قالسا دا، اونو کهربا تسبئحين کنارينا قئيتريرم.
او ايسه يئنه چوبوغون گيرده باشليغيني چؤپ ايله قوردالاييب، ايچينده‌کيلري يئره بوشالدير. عنتيقه کيشي‌يه ساغ اول دئييب، قالا قاپيسينا ساري يولا دوشورم. بير آدديم آتماميش کيشي اوجادان سسله‌نير: »تاريخ ماراقليسي اولماغيوا دئي، عنتيقه اشيادان باشين چيخمير. من بير شئي بولورم دا دئييرم آپار. بو موجورونون ايشگيليني آچيب- باغلايانلارين بيري ده زري خانيم ايميش.«
آياق ساخلاييب، هيجانلا سوروشورام: »هانسي زري خانيم؟ علي‌آقا درويش‌ين حيات يولداشي زري خانيم؟«
»يوخ بالام، دييه‌سن دوغوردان دا بو شهرين کئچميشيندن باشين چيخير!«
کيشي جيغالاسيز چوبوغويلا قالا قاپيسينا اشاره ائديب آرتيرير: »رحمت‌ليک ننه‌م ناغيل ائلردي دوز ائله همين بو دروازانين يانينداکي حاصاردان داشناک‌لارين هجومونون قاباغيني آلديلار. داشناک‌لار خندَيي آشيب دروازانين يانينداکي دوواردان يوخاري قالخميشديلار. ننه‌م ناغل ائلردي کي او قوچاق قادين يايليغيني آچيب کيشي‌لرين اوستونه آتماسايدي، بلکه ايندي بو شهرين آدي داشناکستان‌ ايدي.«
»سيزين رحمت‌ليک ننه تاريخ معلمه‌سي ايدي؟«آردي وار

منبع :