اردبيل خاستگاه پيدايش و پرورش نهضت تشيع

گروه تاريخي:خاستگاه اصلي پيدايش و پرورش نهضت تشيع در کشور شهر اردبيل است که هم‌اکنون پس از گذر ساليان دور و دراز 4 مرداد به نام اردبيل در تقويم ملي ثبت شده است.

گروه تاريخي:خاستگاه اصلي پيدايش و پرورش نهضت تشيع در کشور شهر اردبيل است که هم‌اکنون پس از گذر ساليان دور و دراز 4 مرداد به نام اردبيل در تقويم ملي ثبت شده است.
 رهبر معظم انقلاب در روز 3 مرداد ماه سال 79 وارد شهر اردبيل شدند و در بياناتي در جمع پرشور مردم اين استان فرمودند که »خدا را شکر مي‌‏کنيم که سلسله ديانت و شجاعت مردم و قوّت معنوي اين مردم، در کنار سلسله پيشرفت علم و تقوا در طول زمان در اين سرزمين امتداد پيدا کرده است«.
 همچنين فرمودند که »دين، وفاداري، غيرت، شجاعت و عشق و اخلاص به خاندان رسالت از جمله خصوصيات شما مردم عزيز است که من آن را خوب مي‌شناسم. بسياري از مردم کشورمان هم عشق و ارادت شما به خاندان پيامبر، به خصوص به سيدالشهدا و حسين‌ بن‌ علي عليه‌السّلام را مي‌شناسند.
در تاريخ گذشته، در دوران طلوع صفويّه، سرزمين اردبيل توانست دو خدمت بزرگ به اين کشور بکند. اوّل اين که توانست از کشوري که بخش‌هاي آن از هم جدا و با هم در حال اختلاف و درگيري بودند، يک کشور متّحد، بزرگ و مقتدر، به‌وجود آورد. قبل از طلوع صفويّه و بعد از دوران سلجوقيان ايران کشوري بود که هر بخشي از آن آهنگ جداگانه‌اي مي‌نواخت و از عزّت و عظمت ايران در آن دوران‌ها خبري نبود. اين عزّت را صفويّه دادند و صفويّه از اردبيل طلوع کردند و خاندان عرفاي مجاهد و مبارز - يعني اولاد شيخ صفي‌الدّين اردبيلي - توانستند اين زمينه را به وجود آورند، تا فرزندان آنها ايران را به همه عالميان در دنياي آن روز، متّحد، مقتدر، عزيز، سربلند و پيشرفته معرفي کنند.خدمت دوم عاملي بود که در واقع پشتيباني معنوىِ عامل اوّل محسوب مي‌شود؛ يعني احياي مذهب شيعه، مذهب اهل‌بيت و ارادت به خاندان پيامبر. مردم - همين مردم شجاع، همين عشاير غيور - از اين سرزمين با نام اميرالمؤمنين، با نام امام حسين، با نام شهداي کربلا، با نام ائمه معصومين عليهم‌السّلام توانستند بروند و نام خدا، ياد اهل‌بيت و آئين مقدس اسلام و فقه متين جعفري را در سرتاسر اين کشور، مستقر کنند و کشوري يکپارچه، محکم و مقتدر به‌وجود آورند.
اين اقتداري بود که از معنويت، از دين و از تعاليم اهل بيت به‌وجود آمد. بزرگاني که در اين مدت - در طول چند قرن - در اردبيل پرورش پيدا کرده‌اند، همه همين خط مستقيم را نشان مي‌دهند.
خودِ شيخ صفي‌الدّين اردبيلي، برخلاف آنچه که بعضي گمان مي‌کنند، يک صوفي مسلک از قبيل آنچه که ادّعا مي‌شود نبود. يک عالم، يک عارف، يک مفسّر و يک محدّث بود.
آن‌گونه که مرحوم علاّمه مجلسي - بنابر آنچه از او نقل کرده‌اند - ذکر مي‌کند، شيخ صفي‌الدّين اردبيلي در رديف سيدبن‌طاووس و ابن‌فهد حلّي - علماي فقيه و در عين‌ حال عارف - قرار داشت و کسي بود که در کنار علاّمه حلي - در دستگاه شاه خدا بنده - توانستند جوانه‌هاي شيعه را در قرن هفتم و هشتم در اين کشور به‌وجود آورند و پايه فقهي و متين و استدلالي آن را در حوزه‌هاي علميه رايج کنند.بعد هم فرزندان او عرفاي مجاهد بودند لذا گفته‌اند اردبيل »دارالارشاد« است. يعني اين‌ جا کساني هستند که ارشاد به دين مي‌کنند. بحث، بحث دارالارشاد است؛ بحث صوفي‌گري و کارها و سخن‌ها و دعوي‌هايي از اين قبيل نيست. بحث بر سر معنويّت دين و معنويّت شيعه و خاندان اهل بيت است.
 لذا بعد از گذشت يکي دو قرن، در اوايل صفويّه - در قرن دهم - خورشيد درخشان فقاهت شيعه - اوّل کس از بزرگاني که بعد از چند قرن در دنياي فقاهت اسلامي و شيعي از ايران درخشيد - يعني مرحوم ملااحمد محقّق اردبيلي - از اين شهر سر بلند کرد. قرن‌ها، فقهاي شيعه از بلاد لبنان، شام، حِلّه و عراق بودند و علمايي از ايران در رديف بزرگان فقهاي شيعه، از بعد از قرون اول، تا قرن‌هاي متوسط نداشتيم. اوّل کسي که در اين ميدان قدم گذاشته است، يک فحل اردبيلي است؛ يک عالم بزرگ، يک زاهد، يک عارف و يک محقّق.
همچنان که مردم اردبيل ده‌ها سال قبل و در قرن گذشته در مقابل روس‌هاي تزاري، در مقابل بلشويک‌ها، در مقابل عثماني‌ها - آن وقتي که لازم بود - ايستادند؛ در مقابل مفسدين داخلي و دموکرات‌هاي بي‌وطن نيز همين مردم بودند - مردم اردبيل و ساير شهرهاي آن روز آذربايجان - که ايستادگي کردند. البته ديگران به نام خودشان تمام کردند اما در حقيقت هنر شما مردم بود.
اردبيل خاستگاه اصلي پيدايش و پرورش نهضت تشيع خاستگاه اصلي پيدايش و پرورش نهضت تشيع در کشور شهر اردبيل است و مردان بزرگ و چهره‌هاي برجسته آن در قرون هشتم تا دهم هجري قمري نقشي بسيار اساسي در شکل‌گيري انديشه‌هاي نخستين دولت شيعي در جهان ايفا کرده و مسئوليت و رسالت اين زمينه‌سازي را در طول تاريخ بر عهده داشته‌‌اند که همين امر امروزه منجر به نامگذاري روز 4 مرداد به روز اردبيل در تقويم ملي شده است.
غيور مردان اردبيل همچون شيخ‌ صفي‌الدين اردبيلي پس از دو قرن تلاش، مجاهدت و مبارزه با پايه‌ريزي افکار تشيع در اردبيل موفق به پي‌ريزي دولت مقتدر شيعي در کشور شدند که آثار برکات آن تا به امروز نه تنها به ايران بلکه به قلمرو مناطق شيعه‌نشين خاورميانه نيز حياتي دوباره بخشيده است.رسميت يافتن تشيع در سال 907 هجري توسط اخلاف شيخ صفي‌الدين اردبيلي يکي از رويدادهاي ديني و مذهبي برجسته‌اي بود که رودي از جريانات قوي و کشمکش‌هاي چندين و چند ساله را در پس خود داشت که نهايتا همه اين مجاهدت‌ها و مبارزات به ظهور و طلوع خورشيد تشيع در اردبيل به عنوان خاستگاه مذهب شيعي منجر شد.
شهري با تمدني به درازاي تاريخ
اردبيل که اکنون به يک استان پررونق در گذر تاريخ تبديل شده است تمدني 3 هزار ساله دارد که سابقه تاريخي و باستاني آن را کاروانسراهاي بي‌نظير به جهت نوع معماري و تجميع هنرهاي ظريف ايراني بيان مي‌کنند.
ديار دارالارشاد در گذشته گذرگاه کاروان‌هاي تجاري و نظامي متعددي بوده که به عقيده کارشناسان وجود کاروان‌سرا در شهرستان‌هاي مختلف اين استان بيانگر رونق اقتصادي تمامي شهرهاي اين منطقه در گذشته است.
شهر اردبيل در عهد صفويه از منظرهاي مختلف به حد اعلاي ترقي خود رسيد که  مردم اردبيل تا قرن هشتم هجري مذهب شافعي داشتند که نهايتا در اوايل قرن نهم خورشيد نهضت تشيع در اردبيل طلوع کرد و در اواسط همان قرن بود که مريدان و ملازمان شيخ صفي اردبيلي به عنوان جهادگران مذهبي به کشورهاي مجاور همانند داغستان و چرکسان و گرجستان حمله مي‌بردند که در نهايت همين نهضت تشيع موجب تشکيل دولت صفوي شد.اردبيل در دوره قرن نهم و دهم از لحاظ مذهب تشيع در رديف مناطق اسلامي و شيعي همچون مکه، نجف و کربلا درآمد که اگر هم اکنون از اردبيل به نام‌هاي دارالامان، دارالارشاد، دارالعرفان و دارالملک نام برده مي‌شود همه اينها در نتيجه سبقه ديني و شيعي اين استان است.نماينده ولي فقيه در استان اردبيل با تاکيد بر اهميت ثبت روز اردبيل در تقويم ملي، بيان کرد: ثبت روز استان در تقويم ملي يک افتخار براي مردم استان محسوب مي‌شود که اميدواريم به عنوان يک روزنه‌اي بزرگ براي معرفي استان باشد و ما را در تحقق اهداف مورد نظر رهنمون شود که در اين زمينه مشارکت و همکاري مسئولان و دست‌اندرکاران مربوطه حائز اهميت است.
آيت‌الله سيدحسن عاملي افزود: با توجه به اين که در تاريخ دوران صفويه به اقدامات ارزنده آن به طور اساسي پرداخته شده بنابراين نياز است که راهکارهاي اساسي در اين زمينه اتخاذ شود تا بتوانيم از اين طريق از کمرنگ شدن خدمات ارزنده صفويه جلوگيري کرده و اقدامات وي را براي نسل جوان نيز به خوبي تبيين کنيم.به گزارش عصر آذربايجان به نقل از تسنيم ، وي از شهر اردبيل به عنوان شهر پاکان و نقطه عطف تحولات مکتب تشيع و رسميت يافتن اين مکتب ياد کرد و افزود: همان طوري که دولت و وزارت کشور به مجموعه تشکل‌هاي غيردولتي نظير بنياد سعدي و يا حافظ اعتبار مي‌دهد بهتر است به بنيادهاي مستقر در استان‌ها نظير بنياد شهريار و صفويه در اردبيل نيز اعتباراتي در نظر بگيرد تا چهره عدالت‌ورزي دولت برقرار باشد.

منبع :