زنگ خطر بي‌توجهي نسل جديد به موسيقي‌ اقوام

گروه فرهنگي: موسيقي اقوام بخشي مهم و جدانشدني فرهنگ مناطق مختلف ايران است که در گيرودار روزگار، در حال کمرنگ شدن است. با ورود موسيقي‌هاي پر سر و صدا و هيجان انگيز ديگر کمتر جواني به سراغ فراگيري موسيقي محلي مي‌رود و اساتيد اين رشته يک به يک در حال از دست رفتن هستند و اين زنگ خطري است براي نابودي گوشه مهمي از فرهنگ ايراني.

گروه فرهنگي:  موسيقي اقوام بخشي مهم و جدانشدني فرهنگ مناطق مختلف ايران است که در گيرودار روزگار، در حال کمرنگ شدن است. با ورود موسيقي‌هاي پر سر و صدا و هيجان انگيز ديگر کمتر جواني به سراغ فراگيري موسيقي محلي مي‌رود و اساتيد اين رشته يک به يک در حال از دست رفتن هستند و اين زنگ خطري است براي نابودي گوشه مهمي از فرهنگ ايراني.
توجه به موسيقي نواحي يکي از مسائل اساسي در حفظ فرهنگ ايراني است زيرا موسيقي، زبان، غذا، لباس و ديگر عناصر سازنده فرهنگ از هم جدانشدني هستند و با آسيب به يکي از آنها، ديگر بخش‌ها هم دچار خساراتي خواهند شد. از طرفي گاهي اين سبک از موسيقي به دليل رواج موسيقي در ديگر سبک‌ها، ميان جوانان کمتر مورد توجه قرار مي‌گيرد. اين در حالي است که در صورت انتقال نيافتن موسيقي منطقه‌اي از پيشکسوتان به جوانان، احتمال نابودي بخشي از فرهنگ‌هاي اصيل ايراني وجود دارد.
چهاردهمين جشنواره ملي موسيقي جوان، با حمايت دفتر موسيقي معاونت امور هنري وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي به دبيري هومان اسعدي، توسط انجمن موسيقي ايران در حال برگزاري است و شرکت‌کنندگان راه‌يافته به مرحله دوم از 15 تا 30 شهريور براي ارسال آثار خود از طريق سامانه »بامک«مهلت داشتند. اين مساله همواره مورد توجه مسئولان بوده به گونه‌اي که خردادماه سال گذشته محمد اللهياري مديرکل دفتر موسيقي در نشست مديران و دست‌اندرکاران چهار جشنواره موسيقي، حمايت از موسيقي نواحي را از سياست‌هاي محوري دفتر موسيقي دانست.
*موسيقي بايد با زندگي حرکت کند
تا چه اندازه براي حفظ و گسترش موسيقي نواحي تلاش شده است و اين تلاش چه نتايجي به همراه داشت؟شهرام صارمي، نوازنده، آهنگساز و پژوهشگر درباره اهميت موسيقي گفت: موسيقي در کل يک هنر کاربردي است. هنري است که در همه مناطق ايران در شادي، غم، آيين‌ها و مراسم‌ها از آن استفاده مي‌شود.
بايد توجه داشت، موسيقي در بطن نواحي مختلف و اقوام مختلف وجود دارد. موسيقي بايد با زندگي حرکت کند و در کل زندگي حضور داشته‌باشد.
اين پژوهشگر در توضيح موسيقي نواحي بيان کرد: آنچه به عنوان موسيقي دستگاهي ايران يا موسيقي اصيل و سنتي ايراني اطلاق مي‌شود، لفظ علمي آن موسيقي دستگاهي است. موسيقي دستگاهي، ريشه موسيقي در اقوام ايران است، به اين معني که از موسيقي اقوام ايران، موسيقي دستگاهي ايراني استخراج شده است. با تحقيق در اين زمينه، مي‌بينيم در هر منطقه از ايران، يکي از دستگاه‌ها و فواصلي که در موسيقي ايران وجود دارد، خيلي شاخص است. براي مثال موسيقي دستگاهي در خراسان شور، در منطقه لرستان ماهور، در گيلان و مازندران دشتي است.
*مسئولان بايد موسيقي دستگاهي را زنده نگه دارند
به گفته صارمي، موسيقي دستگاهي ايراني، نشات گرفته از موسيقي اقوام ايران است با تنظيمات و ترکيباتي که در تدريس به آن داده شده و به شکل امروزي درآمده است.او افزود: بايد توجه داشت که تاکنون در موسيقي اقوام، بسياري از پيشکسوتان توانا و ارزشمند را از دست داديم، بسياري ديگر در سنين کهنسالي هستند و شايد آنطور که بايد نتوانند موسيقي اجرا کنند.اين پژوهشگر افزود: از طرفي، به لحاظ شغلي ،موسيقي‌دان‌هاي اقوام در شرايط خوبي نيستند زيرا بخش عمده‌اي از درآمد آنها از جشن‌ها و آيين‌ها کسب مي‌شد، اما متاسفانه بيشتر اين جشن‌ها و شادمانه‌ها را با دستگاه‌هاي برقي برگزار مي‌کنند. کسي دنبال نوازندگان نواحي نمي‌رود و از نظر شغلي در مضيقه‌اند.
 مگر اينکه گاهي جشنواره‌اي باشد و بعداز يکي دو سال، از نوازنده دعوت کنند، اما اين راه نمي‌تواند از نظر مالي آنها را تامين کند.وي با تاکيد بر لزوم توجه اداره فرهنگ و ارشاد و انجمن موسيقي شهرستان‌‎ها به موسيقي دستگاهي هر منطقه، ادامه داد: انجمن‌ها و ادارات بايد براي موسيقي دستگاهي، بودجه کافي داشته‌باشند. براي جوان‌ترهايي که در هر منطقه اين سازها را فرامي‌گيرند يا مي‌خواهند ياد بگيرند، بايد کلاس‌هاي جدي با حضور پيشکسوتان همان سازها در منطقه خود ترتيب دهند. در واقع مسئولان بايد رگ و پي اين هنر را زنده نگه دارند، اما اين اتفاق نمي‌افتد. جوان‌ها به پيشکسوتان اين هنر، دسترسي ندارند در نتيجه فقط در خانواده‌هايي که پيشکسوتان موسيقي دستگاهي حضور دارند، کودکان آموزش مي‌بينند، در باقي موارد موضوع خيلي سخت جلو مي‌رود.
*بسياري از سبک‌هاي موسيقي‌ در معرض نابودي است
درباره اقداماتي که دولت براي حفظ و ترويج موسيقي دستگاهي انجام داده‌، مي‌توان به جشنواره‌هاي اين حوزه اشاره کرد.صارمي با اشاره به رويدادهاي مثبتي که در جريان جشنواره‌هاي موسيقي اتفاق افتاده است، گفت: موسيقي اساسا موضوع مسئولان نيست. کوشش‌هايي که شده همه مقطعي و توسط افراد خاص اتفاق افتاده است. اقدامات سازماندهي شده و برنامه‌ريزي شده نبوده است. اين مساله محدود به موسيقي نيست و در ديگر مسائل فرهنگي هم مطرح است.او ادامه داد: موسيقي جزئي از فرهنگي است که زبان، غذا، لباس دين و آيين در آن وجود دارد. ناديده گرفته شدن موسيقي، فرونشست فرهنگي است. مساله ديگر اينکه موسيقي بايد در بطن زندگي باشد. با تغيير شيوه‌هاي زندگي، شکل اجراي موسيقي هم تغيير مي‌کند يا از بين مي‌رود. براي مثال بسياري از آوازها و موسيقي‌ها براي کاشت، داشت و برداشت بود. در جنوب کشور بسياري از موسيقي‌ها مخصوص ماهيگيري، توراندازي، پاروزدن و ... بود.با مکانيزه شدن فعاليت انسان و از بين رفتن روش‌هاي قديمي، بخشي از فرهنگ از بين مي‌رود. براي مثال وقتي ماهيگيري با لنج انجام مي‌شود کسي پارو نمي‌زند، يا تور نمي‌اندازد و در واقع با تغيير شکل زندگي، بسياري از سبک‌هاي موسيقي‌ در معرض نابودي است.
*موسيقي دستگاهي بايد از رسانه‌هاي جمعي پخش شود
انتقال موسيقي نواحي به نسل جوان، يکي از فعاليت‌هاي مهمي است که براي زنده نگه‌داشتن موسيقي دستگاهي ضروري است. آن هم در حالي که بسياري از جوانان به موسيقي پاپ يا ديگر سبک‌ها علاقه نشان مي‌دهند.
صارمي درباره چگونگي امکان انتقال موسيقي دستگاهي به نسل جوان بيان کرد: تنها راه، درگير کردن مردم با اين جنس موسيقي است. يعني اين سبک موسيقي بايد از رسانه‌هاي جمعي پخش و درباره ارزش‌هاي آن توضيح داده شود. استادهاي اين سبک موسيقي بايد کلاس‌هاي مستمر داشته باشند و با جوانان کار کنند. اگر امروز شروع کنيم دو دهه بعد به نتيجه مي‌رسيم.  به گفته اين پژوهشگر بايد در حوزه فرهنگ، سرمايه‌گذاري مادي و معنوي شود تا نتيجه دهد. اگر مردم به خوبي با موسيقي سنتي خود آشنا باشند –نمي‌خواهم بگويم ديگر سبک‌هاي موسيقي‌ بد است- مسئولان مجبور به حفظ و اشاعه آن خواهند شد، اما اين کوشش صورت نگرفته و دورنمايي هم براي آن ديده نمي‌شود.
*از برخي پيشکسوتان موسيقي نواحي اثري برجاي نمانده‌
پيامد بي‌توجهي به موسيقي دستگاهي براي جامعه چه خواهد بود؟ صارمي با اشاره به اينکه فرهنگ تاکنون لطمه‌هاي جبران‌ناپذيري از بي‌توجهي نسبت به موسيقي ديده‌ است؛ توضيح داد: بسياري از سبک‌هاي موسيقي، به عرصه فراموشي سپرده شده‌؛ هيچ نمونه‌اي از نواختن برخي اساتيد به جاي نمانده، هيچ مستندي از آنها ساخته نشده‌ است و آنها از دست ما رفته‌اند. اگر کوشش نشود براي باقي پيشکسوتان نيز در دو سه دهه اخير همين اتفاق خواهد افتاد.
  به گزارش عصرآذربايجان به نقل از ايرنا،توجه به فرهنگ نواحي از ضرورت‌هاي اقدامات حفاظت فرهنگي است. موسيقي فقط بخشي از فرهنگ مناطق مختلف است که بايد براي حفظ کل فرهنگ، حفاظت شود. انتقال موسيقي دستگاهي گاهي فقط از راه پيشکسوتان اين سبک ممکن است و اگر آن نوازنده در زمان حيات خود، نتواند افرادي را تربيت کند، چه بسا بخشي از فرهنگ ايران براي هميشه نابود شود.

منبع :