پول رشوه‌هاي نگرفته اميرکبير صرف قتل خودش شد

گروه تاريخي: به گفته دکتر پلارک اتريشي، پول‌هايي که مي‌خواستند به اميرکبير رشوه بدهند و او نمي‌گرفت، صرف کشتن او شد. رشوه خواري به مفهوم کلي شامل پيشکش، مداخل، سيورسات (زاد و توشه) و جعاله گفته مي‌شد. مجموعه آن‌ها به يک نقطه مي‌رسيد که آن دزدي طبقه حاکمه از جيب مردم است و زيان آن بيش از همه گريبان طبقه رعيت و کسبه و افراد خرده پا را مي‌گرفت.

 گروه تاريخي: به گفته دکتر پلارک اتريشي، پول‌هايي که مي‌خواستند به اميرکبير رشوه بدهند و او نمي‌گرفت، صرف کشتن او شد. رشوه خواري به مفهوم کلي شامل پيشکش، مداخل، سيورسات (زاد و توشه) و جعاله گفته مي‌شد. مجموعه آن‌ها به يک نقطه مي‌رسيد که آن دزدي طبقه حاکمه از جيب مردم است و زيان آن بيش از همه گريبان طبقه رعيت و کسبه و افراد خرده پا را مي‌گرفت.
قائم مقام فراهاني صدراعظم آزاده و مقتول محمدشاه قاجار درباره اميرکبير مي‌گويد: حقيقتا من به کربلايي قربان (پدر اميرکبير) حسد مي‌برم و بر پسرش مي‌ترسم. اين پسر خيلي ترقيات دارد و قوانين بزرگ به روزگار مي‌گذارد. قائم مقام فراهاني صدراعظم آزاده و مقتول محمدشاه قاجار درباره اميرکبير مي‌گويد: حقيقتا من به کربلايي قربان (پدر اميرکبير) حسد مي‌برم و بر پسرش مي‌ترسم. اين پسر خيلي ترقيات دارد و قوانين بزرگ به روزگار مي‌گذارد.يا رابرت واتسون محقق تاريخ در اين باره مي‌نويسد: در ميان همه رجال اخير مشرق زمين و زمامداران ايران که نامشان ثبت تاريخ جديد است ميرزا تقي خان امير نظام (اميرکبير) بي همتاست. ديوجانس در روز روشن با چراغ در پي او مي‌گشت. به حقيقت سزاوار است که به عنوان اشرف مخلقوات به شمار آيد، بزرگوار مردي بود.
پول رشوه‌ي نگرفته، صرف قتل او شد
به گفته دکتر پلارک اتريشي، پول‌هايي که مي‌خواستند به اميرکبير رشوه بدهند و او نمي‌گرفت، صرف کشتن او شد.رشوه خواري به مفهوم کلي شامل پيشکش، مداخل، سيورسات (زاد و توشه) و جعاله گفته مي‌شد. مجموعه آن‌ها به يک نقطه مي‌رسيد که آن دزدي طبقه حاکمه از جيب مردم است و زيان آن بيش از همه گريبان طبقه رعيت و کسبه و افراد خرده پا را مي‌گرفت. رشوه خواري به آن مفهوم، صورت شناخته شده‌اي داشت که از شاه مملکت تا سردمداران محلات به آن خو گرفته بودند.
استعداد فراوان ايرانيان در رياکاري و تقلب
در اين باره واتسون تاريخ نويس حرفي دارد که به خواندنش مي‌ارزد: »از مجموع خصيصه‌هايي که در خوي ايرانيان رشد کرده شوق دائمي آنان براي سودجويي نامشروع است. لفظ مداخل که معادل آن را در فرهنگ انگليسي نمي‌توان يافت به گوش ايرانيان بس دلپذير است و لطف آن را کمتر اروپايي در مي‌يابد. مداخل به هر چه بتوان به رشوه و فريب و زورستاني و از هر راه نادرست ديگري به دست آورد اطلاق مي‌شود. آن‌ها استعداد فراوان در رياکاري، تقلب، اجحاف، تملق گويي و فروتني چاپلوسانه دارند. از اين رو در بين ايرانيان شغلي که فقط حقوق خوبي يا همان مواجب داشته باشد، ولي مداخل خوبي نداشته باشد حرفه‌اي است بي مقدار.«
پرتره قائم مقام فراهاني
همت اميرکبير در برانداختن رشوه خواري ستودني است. امير به کلي مافوق آن بود که کسي بتواند او را به رشوه بفريبد. او که نظام رشوه خواري از شش جهت احاطه اش کرده بود مصصم شد آن نظام را براندازد.واتسون مي‌گويد: از نظر ايرانيان فوق العاده‌ترين و شگفت انگيزترين جنبه اخلاقي امير همان فسادناپذيري مطلق او بود. پولي که اميرکبير حاضر نبود بگيرد در راه برانداختن او خرج شد.» وسواس او در درستي به حدي بود که از هديه و ارمغان هم بدش مي‌آمد و رشم مژدگاني و انعام دادن را هم منسوخ ساخت.
حربه‌هاي امير
امير با دو حربه اساسي به پيکار با رشوه خواري و رشوه گيري برخاست. يکي با درستي و پاکدامني خودش که قانون برانداختن رشوه خواري را نهاد و ديگري با سياست سختي که به قانونش، نيروي اجرايي بخشيد. در واقع نظام ميرزا تقي خان اميرکبير آفريده همين دو عامل بود يعني وضع قانون و ضمانت اجراي آن.
او به اين معني پي برده بود که تنگدستي و فقر از عناصر فلسفه مدخل و رشوه گيري است، به عبارتي سربازي که به مواجب قانوني نرسد، چرا بايد قانون را بشناسد و رشوه نگيرد؟ مگر در مورد بزرگان که هر چه غارت کنند و رشوه بگيرند باز حريص‌تر مي‌شوند. اما چون مواجب به موقع پرداخت شد رشوه گيري و زورستاني ديگر توجيهي نداشت.به دنبال آن، فرمان دولت به حکام ولايات و مباشران ماليه و سرکردگان لشکر‌ها صادر شد و که آيين رشوه و سيورسات در سراسر مملکت منسوخ است و حاکم خطاپيشه مورد مواخذه قرار مي‌گيرد و معزول مي‌شود و مباشر و کارمندان ماليه کجرو و خطاکار محاکمه مي‌شوند؛ و آنچه بي حساب برده اند از آن‌ها مسترد مي‌شوند و به علاوه بايد جريمه هم بپردازند.تقدير لفظي نخست وزير انگلستان از اميرکبيرسياست امير در اين بار سخت بود. سپاهي رشوه خوار به قانون نظامي محاکمه مي‌شد و حتي روحاني رشوه خوار از کسوت روحاني بيورن مي‌آمد و کلاه بر سرش مي‌گذاشتند و مي‌گفتند شخص غير امين نبايد در سلک امناي دين باشد.
قانون جديد تاثيري نيکو برجاي گذاشت. طوري که حتي پالمرستون نخست وزير وقت انگلستان به وزير مختار خود چنين دستور داد: مراتب تهنيت مرا در برانداختن آيين سيورسات به اطلاع اميرنظام برسانيد. اين اصلاح خردمندانه و عادلانه خدمتي به تنظيمات دولتي ايران خواهد بود.
پالمرستون يا همان هنري جان تمپل، نخست وزير انگلستان که اقدام اميرکبير در برخورد با مفاسد مالي ستود
حد مراقبت امير را در اجراي قانون تحريم سيورسات از نامه‌ها و دستور‌هاي او مي‌توان شناخت. امير به پيشکار فارس نوشت: از قراري که در روزنامه فارس نوشته اند سرهنگ لشکر سيلاخور ولايت شما که روانه ولايات بوده سر راه خود از رعايا سيورسات و مخارج گرفته و خرابي عظيمي به صيفي جات رعايا رسانده و در هر منزل چند راس الاغ و چارپا از رعايا گرفته و برده است. برايم به تفصيل بنويسيد که به کدام و چند منزل رفته و چقدر سيورسات و خراج گرفته است و به کجا آسيب رسانده و ضرر رعايا چقدر رسانده است.به گزارش عصر آذربايجان به نقل از فرارو،در نامه‌اي ديگر به اسکندرخان حاکم کرمانشاهان نوشته: از قرار معلوم سربازاني به عوض حفظ و صيانت از مال مردم و مسافران آزار مي‌رسانند و به زور پول مي‌گيرند. اگر خبر نداريد چگونه مي‌شود که من در تهران بدانم و شما در آنجا خبر نداشته باشيد. اين تغافل و تجاهل شما از چيست؟ بفرستيد صاحب منصب آنجا را بياورند و او را تنبيه معقولي کنيد و تعهد بگيريد که بعد از آن متعرض مردم نشود و اين طور رفتار و حرکات را ترک کند. مقصود از گذاشتن آن‌ها ايمني راه است نه اغتشاش. البته در اين باب بايد بسيار دقت و مراقبت نماييد.

منبع :