نگاهي به قطعنامه تحميلي 598

گروه تاريخي: بعد از عمليات کربلاي 5، رزمندگان اسلام در حال پيشروي به سمت دروازه‌هاي يکي از مهم‌ترين شهرهاي عراق بودند. اما گويا اين پيروزي آغازي بر پايان جنگ تحميلي بود و موجب برداشته شدن اولين قدم‌هاي تصويب قطعنامه 598 شد. 31 شهريور سال 1359 در حالي که ايران تازه غده سرطاني پهلوي‌ها را از کالبد خود بيرون انداخته بود و دوره نقاهت بعد درمان خود را مي‌گذراند، طولاني‌ترين جنگ قرن بيستم عليه ايران آغاز شد و تا هشت سال جان و مال ميليون‌ها ايراني در سرتاسر کشور را به شکلي ظالمانه مورد تهديد قرار داد. روزهاي اول جنگ به نظر مي‌رسيد، کار ايران همين امروز و فردا تمام است.

گروه تاريخي: بعد از عمليات کربلاي 5، رزمندگان اسلام در حال پيشروي به سمت دروازه‌هاي يکي از مهم‌ترين شهرهاي عراق بودند. اما گويا اين پيروزي آغازي بر پايان جنگ تحميلي بود و موجب برداشته شدن اولين قدم‌هاي تصويب قطعنامه 598 شد.  31 شهريور سال 1359 در حالي که ايران تازه غده سرطاني پهلوي‌ها را از کالبد خود بيرون انداخته بود و دوره نقاهت بعد درمان خود را مي‌گذراند، طولاني‌ترين جنگ قرن بيستم عليه ايران آغاز شد و تا هشت سال جان و مال ميليون‌ها ايراني در سرتاسر کشور را به شکلي ظالمانه مورد تهديد قرار داد. روزهاي اول جنگ به نظر مي‌رسيد، کار ايران همين امروز و فردا تمام است.
با اين حال با وجود ضعف و عدم خودکفايي در حوزه‌هاي نظامي و تسليحاتي، وارد جنگي تمام عيار با تقريباً تمام کشورهاي ابرقدرت جهاني شديم و روز به روز کشور خود را ارتقاء داديم؛ تا جايي که اواخر سال 65 و اوايل سال 66 که در عمليا‌ت‌هاي کربلاي 4، 5، 10 نصر 4 و ... پيروز شديم، موازنه قدرت به نفع جمهوري اسلامي ايران بازگشت. بعد از عمليات کربلاي 5 رزمندگان اسلام در حال پيشروي به سمت دروازه‌هاي يکي از مهم‌ترين شهرهاي عراق بودند. اما گويا اين عمليات بزرگ و پرهزينه آغازي بر پايان جنگ تحميلي بود.
دنيا چشم ديدن قدرت ايران را نداشت جوامع جهاني تحمل اين تغيير موازنه قدرت را نداشته و از اسفند سال 65 و بعد از پيروزي در عمليات کربلاي 5 تلاشي جهاني براي تنظيم قطعنامه 598 آغاز شد تا جلوي جبران مصيبت‌هاي وارده بر ايران گرفته شود. تيرماه سال بعد، يعني سال 66 به تصميم شوراي امنيت سازمان ملل، قطعنامه‌اي به اتفاق آرا تصويب شد که خواهان پايان جنگ تحميلي عراق عليه ايران بود. سازمان ملل در حالي بر پذيرش قطعنامه و پايان جنگ اصرار مي‌کرد که ايران پس از سال‌ها در اوج قدرت نظامي و پيروزي‌هاي متعدد و پي در پي عليه کشور عراق بود.
ايران از پايان جنگ چه مي‌خواست؟
آن روزها مناطق شلمچه، فاو، حاج عمران و ... در دست نيروهاي ايران بود و ايران خواستار تسليم رژيم صدام در مقابل خواسته‌هاي خود بود. ايران مي‌خواست فشار بر صدام را تا جايي ادامه دهد که آن رژيم اعلام کند معاهده 1975 را پذيرفته است. همچنين مي‌خواست مجامع بين‌المللي و کشورهاي حامي صدام بپذيرند که رژيم عراق متجاوز و آغازگر جنگ بوده است تا براي دريافت خسارات جنگ چارچوب و روشي روشن تعيين شود. در چنين شرايطي قطعنامه تصويب شده 598 تا حدود زيادي به نفع دولت عراق تنظيم شده بود.
يکي از موارد اصلي قطعنامه که تلاش مي‌کردند هرچه زودتر تصويب شود، بازگشت بدون درنگ نيروهاي دو کشور به مرزهاي شناخته شده بين‌المللي خود بود که خيلي از دستاوردهاي ايران را تحت تهديد قرار مي‌داد. از طرفي ديگر کوچک‌ترين اشاره‌اي  اينکه عراق تجاوز را شروع کرده بود، نشده و عراق نيز به پرداخت خسارت به جمهوري اسلامي ملزم نشده بود. هيچ سازوکار مشخصي هم براي تبادل اسرا مشخص نشده و فقط به لزوم انجام آن تأکيد شده بود.امام حداقل‌هايي چون تنبيه متجاوز، گرفتن غرامت و گرفتن الزام عملي براي صلح را ضروري و صلح مبني بر قطعنامه 598 را ناپايدار مي‌دانست.
اوضاع مالي ايران در ماه‌هاي پاياني جنگ
با وجود همه فشارها از مجامع جهاني، امام خميني(ره) حاضر به پذيرش قطعنامه نشده و از آن با نام جام زهر ياد مي‌کردند. پس تحرکات و فشارهاي برخي افراد که خواهان پذيرش اين صلح‌نامه تحميلي بودند در داخل کشور آغاز شد. آن‌ها که مي‌دانستند شرايط کشور براي ادامه جنگ و بازگشت خسارات وارده به ايران مطلوب است و اين مانع پذيرش قطعنامه مي‌شود، کارهايي کردند تا شرايط کشور به ناچار برگردد.  يکي از دلايلي که براي پذيرش اين قطعنامه به امام خميني(ره) گفته مي‌شد، کمبود منابع مالي براي ادامه جنگ بود.
شرايط مالي مردم در دوران هشت سال دفاع مقدس به شدت دردناک و عذاب آور شده بود. اما دکتر محمد جواد ايرواني وزير اقتصاد دولت وقت، در مصاحبه‌اي با روزنامه ايران مي‌گويد: »حوزه اقتصاد هيچ گاه مانع از ادامه جنگ نشده است. ما از نظر اقتصادي توان اداره جنگ را داشتيم و بخش اقتصادي هيچ گاه موجب آسيب دفاع از کشور نشد. ما از بعد اقتصادي مي‌توانستيم جنگ را ادامه دهيم.«آماري از بودجه ايران در سال 66 که تنها چند ماه قبل از پايان جنگ بود، منتشر شده که جاي تأمل دارد: آذر سال 66 حدود 6 ميليادر دلار در ايران ذخيره ارزي وجود داشت و قيمت نفت بيش از دو برابر افزايش يافته بود. ايران در سال 66 بالاترين ميزان توليد ناخالص نفت را در ميان کشورهاي عضو اوپک داشته است. با اين حال تنها 20 درصد از کل بودجه کشور صرف امور جنگ مي‌شده که با بودجه زمان صلح بقيه کشورها برابري مي‌کرده است. با اين حال مشخص نيست اين بودجه صرف چه کارهايي مي‌شده که نه به مردم مي‌رسيده و نه به جبهه‌هاي جنگ.
مي‌گويند مردم به جبهه نمي‌روند
امام در قسمتي از نامه‌اي که خطاب به سران کشور نوشته بود يکي از دلايل پذيرش قطعنامه را بيان کرده و مي‌گويد: »مسئولان سياسي مي‌گويند مردم فهميده‌اند پيروزي سريع بدست نمي‌آيد، پس شوق رفتن به جبهه در آن‌ها کم شده است.«
با اين حال علي اکبر هاشمي رفسنجاني در يادداشتي مورخ 5 ارديبهشت سال 67 که تنها دو ماه تا پذيرش قطعنامه مانده بود، مي‌نويسد: »در جلسه شوراي عالي پشتيباني جنگ که با حضور رئيس جمهور تشکيل شد، در مورد اعزام‌ها صحبت شد و گفتند سطح اعزام خوب است.«
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از فارس،با وجود تمام اين تفاسير در 27 تير 1367 ايران پذيرش قطعنامه را به سازمان ملل اعلام مي‌کند تا جنگ به پايان رسيده و صلح نيز مانند جنگ، به مردم ايران تحميل شود. با اين حال مطابق پيش‌بيني‌هاي امام، تنها سه روز بعد از پذيرش قطعنامه عراق باز هم به خاک ايران حمله‌ور شده و باز هم همان جواناني که برخي مسئول تعداد آن‌ها را اندک و ناکافي مي‌دانستند به جبهه بازگشته و اجازه تصرف حتي يک وجب از خاکمان را به رژيم بعث عراق ندادند.

منبع :