اختلاف ارتش و سپاه در زمان جنگ ايران و عراق بر سر چه بود

گروه تاريخي: سرهنگ حسيني نامه‌اي بسيار جالب از ظهيرنژاد خطاب به نيروي زميني ارتش در چند هفته مانده به اجراي عمليات منتشر کرده که حدود اختلافات در آن روشن است. ظهيرنژاد در اين نامه مي‌نويسد: »اکنون که خبر حمله بزرگ، خانه به خانه، مغازه به مغازه در همه‌جا و همه محافل گفته مي‌شود... خواهشمند است دستور فرماييد يک نسخه از طرح عمليات اين حمله را ... هر چه سريع‌تر به ستاد مشترک ارسال دارند که مورد بررسي و اظهارنظر قرار گيرد.«

 عليرضا نجفي

بخش دوم

 گروه تاريخي: سرهنگ حسيني نامه‌اي بسيار جالب از ظهيرنژاد خطاب به نيروي زميني ارتش در چند هفته مانده به اجراي عمليات منتشر کرده که حدود اختلافات در آن روشن است. ظهيرنژاد در اين نامه مي‌نويسد: »اکنون که خبر حمله بزرگ، خانه به خانه، مغازه به مغازه در همه‌جا و همه محافل گفته مي‌شود... خواهشمند است دستور فرماييد يک نسخه از طرح عمليات اين حمله را ... هر چه سريع‌تر به ستاد مشترک ارسال دارند که مورد بررسي و اظهارنظر قرار گيرد.«
سرهنگ حسيني همچنين به تصميم ناگهاني سپاه براي تبديل »تيپ‌«هاي خود به »لشکر« مي‌گويد و معتقد است اين لشکر‌ها استاندارد‌هاي نظامي را نداشتند. تيمسار ظهير‌نژاد، رئيس وقت ستاد مشترک ارتش، همان ايام در نامه‌اي نسبت به اين اقدام هشدار داد و نوشت اين گسترش اگر بر اساس استعداد واقعي نباشد، واقعيتي را دگرگون نخواهد کرد.برخي مورخان جنگ گفته‌اند که پس از شکست اين عمليات، گزارشي غيرواقعي درباره نتايج آن به امام خميني داده شد. ايشان در سخنراني 21 بهمن 1361 درباره جنگ به تبليغات دشمن اشاره کرده و گفته بودند که »دشمن در اين نبرد آخر‌‎ ‏گاهي مي‌گويند هفت‌هزار، گاهي مي‌گويند پانزده هزار، ما از ايرانيان را يعني از اين‌‎ ‏سپاهيان ايران را کشتيم و از بين برديم، بيش از چهارهزار ما نفرستاديم در جبهه‌ها.«
در واقع به ايشان اعلام کرده بودند چهارهزار نفر در اين عمليات شرکت کرده‌اند، اين درحالي بود که در آن عمليات فقط حدود شش هزار نفر شهيد و هشت هزار نفر نيز زخمي شدند.هاشمي رفسنجاني درباره گزارش نتايج والفجر چنين مي‌گويد: »يکي از مواردي که از امام مخفي کرده بودند، گزارش از تلفات عمليات والفجر مقدماتي بود. با اطلاعاتي که معمولاً از جا‌هاي مختلف مي‌گرفتم، متوجه شدم که تلفات ما واقعاً وحشتناک بود. تا جايي که تا آخر رسما گفته نشد آمار تلفات انساني ما در شهادت، جانبازي و اسارت چقدر بود.«
اختلاف ارتش و سپاه پس از شکست در عمليات والفجر
اختلافات پس از شکست در عمليات والفجر به نقطه‌اي بحراني رسيده بود. خود محسن رضايي درباره اين اختلافات چنين نوشته است: »بعد از والفجر مقدماتي ايشان [صياد شيرازي] آمد و نشست و گفت اگر شما نپذيريد که وحدت فرماندهي در جنگ حاصل شود، ما ول مي‌کنيم و مي‌رويم و چه کار مي‌کنيم و فلان مي‌کنيم. ما گفتيم اصلا اين حرف حرفِ بي‌خود و بي‌ربطي است.«
والفجر مقدماتي طرح پيشنهادي سپاه بود. پس از شکست، فرصت عملياتي را به ارتش دادند تا عملياتي را در زمين پيشنهادي‌اش با همراهي نيرو‌هاي سپاه برگزار کند، اما ارتش عراق در آن دوره از جنگ وضعيت خوبي داشت بنابراين عمليات ارتش نيز که «والفجر 1» نام گرفت و در فروردين 62 اجرا شد هم به شکستي تلخ بدل شد.حدود يک سال پس از والفجر 1 و در اسفند 1363 فرماندهان سپاه »عمليات بدر« را طراحي و اجرا کردند که نتيجه اين عمليات نيز شکست بود. هاشمي فرماندهي عمليات بدر را به محسن رضايي داده بود. رضايي مي‌نويسد: «مطرح شد که من فرمانده هستم و برادرمان صياد هم از من تبعيت بکند. منتها قرار شد که هيچ‌کسي اين را نفهمد.«پس از شکست عمليات بدر، اختلاف‌ها چنان اوج گرفت که بنا شد ارتش و سپاه جدا از هم عمليات‌ها را طراحي، فرماندهي و اجرا کنند، اما از نيرو‌هاي هم استفاده کنند.
صياد شيرازي در سال 1364 »عمليات قادر« را طراحي و اجرا کرد که ناموفق بود. بنابر ادعاي برخي، صياد شيرازي به هاشمي وعده داده بود که پس از اين عمليات جنگ را در عرض پنج روز خاتمه خواهد داد.شهيد صياد ناکامي ارتش در اين عمليات را ناشي از عدم همکاري سپاه مي‌دانست. محسن رضايي نيز با اشاره به مشکلات اين دوره و شکست عمليات قادر مي‌گفت: »برادران ارتش علاوه بر مشکلات بالا وقت زيادي را هم تلف کردند.«عبدالحسين مفيد از فرماندهان ارتش در خاطراتش به يک گردهمايي دو روزه در پاييز 64 با حضور رزمندگان ارتش براي بررسي مشکلات ارتش در جنگ اشاره کرده است. از نتايج اين گردهمايي اين بود که در ارتش »پيروي از سپاه پاسداران در تعيين هدف، ماموريت و تهيه طرح و اجرا« وجود دارد.چند ماه پس از عمليات قادر، اختلاف ميان محسن رضايي و صياد شيرازي تا بدانجا رسيد که امام خميني در تير 1365 با آن‌ها در جماران ملاقات کرد و از آن‌ها خواست »وحدت« را دنبال کنند.هرچند در پي فرمان امام، تلاش بسياري براي وحدت انجام شد، اما واقعيت اين بود که مشکلي ساختاري وجود داشت؛ آن مشکل ساختاري نيز به فرماندهي هاشمي رفسنجاني و عدم مصمم بودن وي براي يک‌پارچه کردن نيرو‌هاي مسلح ايران بازمي‌گشت. نهايتا هم اختلافات آن دو حتي پس از توصيه‌ها پابرجا ماند و صياد شيرازي در مرداد سال 1365 از فرماندهي نيروي زميني استعفا کرد. مدتي بعد نيز از استعفاي خود پشيمان شد، اما مسئولان جنگ با بازگشت وي موافقت نکردند و صياد سمت نمايندگي ولي فقيه در ارتش را عهده‌دار شد.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از رويداد24،اما حتي با استعفاي صياد شيرازي مشکلات جنگ خاتمه پيدا نکرد. ايران در دو سال پاياني جنگ شاهد لحظاتي به مراتب تلخ‌تر از سال‌هاي پيشين بود. .پايان

منبع :