در بلواي مخالفت جبهه ملي با لايحه قصاص چه گذشت

گروه تاريخي: جبهه ملي از ايام ابتدايي پيروزي انقلاب تحت فشار بود و گروه‌هاي تندرو در پي حذف ملي‌گرايان بودند.

 اين هدف نهايتا در خردادماه سال 1360 محقق شد و جبهه ملي به دليل مخالفت با لايحه قصاص مرتد اعلام شد. جبهه ملي و طرفداران دکتر محمد مصدق يکي از بازيگران مهم در جريان انقلاب 1357 و سقوط شاه بود. ملي‌گرايان به دو شاخه عمده مسلمانان و سکولار‌ها تقسيم مي‌شدند که شاخه مسلمانان آن‌ها بيشتر با نام نهضت آزادي شناخته مي‌شوند.
اين دو گروه از دوران کودتاي 28 مرداد مخالفت خود با حکومت شاه را اعلام کرده بودند و در سال‌هاي پاياني حکومت پهلوي به صف انقلابيون پيوستند. با وجود تفاوت‌هايي که شاخه اسلام‌گرا و شاخه سکولار جبهه ملي داشت، اشتراکات آن‌ها بيشتر بود و عمده مواردي که اعضاي جبهه ملي بر روي آن توافق داشتند لزوم دموکراسي و آزادي‌هاي سياسي بود.
جبهه ملي پس از پيروزي انقلاب در رديف حاکمان قرار گرفت، ولي دو عامل عمده باعث طرد و نهايتا حذف آنها از حکومت شد. مورد اول مخالفت با اشغال سفارت آمريکا بود و مورد دوم اعتراض به حکومت انقلابي و لايحه قصاص بود. مورد اول تمهيدي براي حذف سياسي جبهه ملي بود و مورد دوم باعث حکم  و نهايتا حذف ايدئولوژيک آن‌ها شد.
در بهمن 1359 و ارديبهشت 1360 دو بخش از لايحه قصاص توسط شوراي عالي قضايي تصويب شد و به اطلاع جرايد رسيد. ملي‌گرايان که خوانشي ميانه‌رو از احکام اسلام داشتند و شرط بقاي دين را در تطبيق اصول اخلاقي آن با ملزومات عصر مدرن مي‌دانستند، در اعلاميه‌هاي خود قصاص را امري غير انساني دانسته و تصويب آن را محکوم کردند.
علاوه بر اين جبهه ملي از تک‌حزبي شدن روزافزون کشور و جايگزين شدن استبداد ديني به جاي استبداد نظامي احساس خطر مي‌کرد و کساني چون مهندس مهدي بازرگان که نقش موثري در انقلاب داشتند، مدام هشدار مي‌دادند که استبداد در حال متولد شدن است. اعتراض به لايحه قصاص صرفا يکي از اعتراضات جبهه ملي بود و خواست آزادي احزاب و آزادي‌هاي اجتماعي در اعلاميه‌ها و ميتينگ‌هاي جبهه ملي نقش پر رنگ‌تري داشت.
جبهه ملي در اواخر خرداد سال 1360 اعلاميه‌اي منتشر کرد و مردم را براي تظاهرات عليه قوانين قصاص به خيابان‌ها دعوت کرد. اعلاميه جبهه ملي چنين بود: »هموطنان شرافتمند، مردم غيور و آزاديخواه ايران، انقلاب بزرگ ملت ما که براي نابود کردن استبداد و از بين بردن وابستگي و برچيدن بساط يک رژيم فاسد صورت گرفت، از هدف‌هاي بنيادي خود منحرف شده است. ناامني، گراني، بيکاري و اختناق بيداد مي‌کند. در نتيجه سوء سياست‌ها و پيش آمدن جنگ تحميلي، ميليون‌ها نفر از هموطنان، آواره و سرگردان شده‌اند... امنيت قضائي به کلي از بين رفته و دادگستري در معرض انحلال قرار دارد. با مطرح کردن لوايحي چون لايحه قصاص، لايحه احزاب و لايحه بازسازي درصدد پايمال نمودن شخصيت انساني ملت ما هستند...
در چنين اوضاع و شرايطي از شما هموطنان و همه نيرو‌ها و سازمان‌ها وطبقات مختلف دعوت مي‌کنيم تا در ساعت چهار بعد از ظهر روز دوشنبه 25 خرداد ماه در گردهمائي و راهپيمائي اعتراضي جبهه ملي ايران شرکت نمائيد و فرياد اعتراض خود را به گوش جهانيان برسانيد محل اين گردهمائي متعاقبا اعلام خواهد شد. جبهه ملي ايران.«همانطور که در متن اعلاميه مشخص است اعتراض به قصاص تنها يکي از موارد اعتراضي جبهه ملي بود. اما حزب جمهوري اسلامي طوري ماجرا را انعکاس داد که گويي جبهه ملي فقط مخالف قصاص است و به نوعي مي‌خواهد عليه احکام قرآن قيام کند.
راهپيمايي روز 25 خرداد جبهه ملي با استقبال مناسبي روبرو شد اما به خشونت کشيده شد. طرفداران حزب جمهوري اسلامي با پلاکارد‌هايي که حاوي توهين لفظي و نسبت دادن کفر به اعضاي جبهه ملي بود به ميدان آمدند و به تظاهرات کنندگان حمله کردند.
امام خميني نيز بر اساس گزارش‌هايي که از هاشمي رفسنجاني مي‌گرفت، اعلاميه جبهه ملي را خواند و آن‌ها را به ارتداد محکوم کرد: »من مي‌خواهم ببينم که اين راهپيمايي که امروز اعلام شده است، اساس اين راهپيمايي چه هست. من دو تا اعلاميه از جبهه ملي، که دعوت به راهپيمايي کرده است، ديدم.
در يکي از اين دو اعلاميه، جز انگيزه‌اي که براي راهپيمايي قرار داده‌اند، لايحه قصاص است. يعني مردم ايران را دعوت کردند که مقابل لايحه قصاص بايستند. در اعلاميه ديگري که منتشر کرده بودند تعبير اين بود که لايحه غير انساني ملت مسلمان را دعوت مي‌کنند که در مقابل لايحه قصاص راهپيمايي کنند، يعني چه؟ يعني در مقابل نص قرآن کريم راهپيمايي کنند! من بايد بسيار متأسف باشم، از اينکه غيب نمي‌دانم! نمي‌دانستم در چنته اين‌ها چه هست. من بعضي از اين‌ها را مي‌پذيرفتم؛ به ايشان هم محبت مي‌کردم؛ ليکن نمي‌دانستم که اين‌ها بر ضد قرآن هم قيام مي‌کنند. اين‌ها مرتدند. جبهه ملي از امروز محکوم به ارتداد است. بله، جبهه ملي هم ممکن است بگويند که ما اين اعلاميه را نداده‌ايم. اگر آمدند در راديو امروز بعد از ظهر آمدند در راديو اعلام کردند به اينکه اين اعلاميه‌اي که حکم ضروري مسلمين، جميع مسلمين، را غير انساني خوانده، اين اطلاعيه از ما نبوده؛ اگر اين‌ها اعلام کنند که از ما نبوده، از آن‌ها هم ما مي‌پذيريم.«
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از رويداد24،اين سخنان آيت الله خميني تير آخري بود که بر بدنه جبهه ملي نشست.
از آن تاريخ به بعد بسياري از اعضاي جبهه ملي دستگير شدند و اغلب کساني که به اين حزب ديرپا علاقه و سمپاتي داشتند در انتخابات مجلس و رياست جمهوري ردصلاحيت شدند.
 ملي گرايان از کودتاي 28 مرداد تا پيروزي انقلاب مبارزه کرده بودند و اميد داشتند در فضايي دموکراتيک و آزادي خواهانه فعاليت سياسي خود را از سر بگيرند، اما تاريخ پايان ديگري براي آن‌ها رقم زده بود.

منبع :