احياي طلاي سفيد مغان و مخاطرات پيش روي آن

گروه گزارش: طلاي سفيد هنوز در مغان کاملا جان نگرفته در حال گرفتار شدن در وضعيت بحراني است، همين چند سال پيش بود که نبود برنامه‌ريزي درست و فقدان حمايت، کشاورزان را از کشت پنبه در کشتزارهاي حاصلخيز روي‌گردان کرده و در کنار کشتزارها، ده‌ها واحد توليدي و هزاران شغل را در اين منطقه نابود کرد.

گروه گزارش: طلاي سفيد هنوز در مغان کاملا جان نگرفته در حال گرفتار شدن در وضعيت بحراني است، همين چند سال پيش بود که نبود برنامه‌ريزي درست و فقدان حمايت، کشاورزان را از کشت پنبه در کشتزارهاي حاصلخيز روي‌گردان کرده و در کنار کشتزارها، ده‌ها واحد توليدي و هزاران شغل را در اين منطقه نابود کرد.
اواخر دهه 80 و اوايل دهه 90 کشتزارهاي وسيع پنبه در کمتر از چند سال زير کشت محصولات ديگر رفت، کارخانه‌هاي پنبه خشک‌کني و دهها کارگاه ديگر در پارس‌آباد و بيله‌سوار مغان تعطيل شده و هزاران شغل مرتبط با آن نيز آسيب ديده و مغان براي سال‌ها  با پنبه خداحافظي کرد.
هزينه‌هاي بالاي توليد، مکانيزه نبودن کشت نبود نيروي کارگري، افزايش هزينه‌هاي مربوط به کاشت، داشت و برداشت، نبود بازار مطمئن و پايين بودن نرخ محصول و نبود حمايت کافي از جمله دلايل توقف کشت  پنبه در منطقه مغان در اين سال‌ها بود.
ابراهيم امامي فرماندار پارس‌آباد مغان گفت: در سال‌هاي گذشته سطح زيرکشت پنبه در منطقه مغان تا سقف 20 هزار هکتار نيز افزايش يافته بود ولي به علت جايگزين شدن محصولات ديگر اين ميزان بشدت کاهش يافت و اکنون نيز پنبه در حد يک سوم بالاترين سطح زير کشت، در منطقه مغان کاشته مي‌شود.
وي بيان کرد : چندين سال بود کارخانه‌هاي پنبه‌زني منطقه تعطيل بودند و شنيدن صداي فعاليت اين کارخانه‌ها آرزوي همه بود.
 از دو سه سال پيش با سياست‌هاي ترويجي و حمايتي و روي‌آوري کشاورزان، دوباره کشت و زرع پنبه در جلگه مغان رونق گرفت و کارخانه‌هاي پنبه پاک‌کني و  تجارت اين محصول در منطقه احيا شد.
سطح زير کشت پنبه در جلگه مغان امسال به بيش از 13 هزار رسيده و انتظار مي‌رود  با پايان فصل برداشت، بيش از 50 هزار تن وش پنبه در شهرستان‌هاي پارس‌آباد، اصلاندوز  و بيله‌سوار مغان توليد شود.
 افزايش توليد پنبه با توجه به مرغوبيت محصول منطقه مغان در حالي است که در همين روزهاي نخستين برداشت پنبه،  کشاورزان با مشکل فروش محصول خود روبرو بوده و اختلاف‌ بين آنها و کارخانه‌هاي پنبه پاک‌کني در مورد قيمت و کيفيت محصول نيز بروز کرده است.
در روزهاي اخير صف‌هاي طويلي از تريلي نيسان و کاميون‌هاي حامل محصول پنبه در مقابل کارخانه‌هاي پنبه پاک‌کني تشکيل شده و اين صف‌ها همچنان در حال طولاني تر شدن است.
کشاورزان و خريداران محصول پنبه چه مي‌گويند؟
زارعان پنبه‌کار در منطقه مغان مي‌گويند که کارخانه‌هاي پنبه پاک‌کني محصول کشاورزان را به قيمت نازل خريداري کرده و براي اين کار خود دلايل قانع کننده‌اي ارائه نمي‌دهند.
 احمد يک پنبه‌کار اهل پارس‌آباد مغان که وش خود را بر تريلي تراکتور بار زده و در نوبت  تخليه آن در يک کارخانه پنبه پاک‌کني است، گفت: صف‌ها طولاني بوده و اين در حالي است که نرخ‌هاي خريد نيز پايين است، با هزار زحمت و هزينه، محصول را کشت و برداشت کرده‌ايم اما پنبه از ما زير قيمت خريداري مي‌شود.
معاون بهبود توليدات گياهي سازمان جهاد کشاورزي استان اردبيل بيان کرد: با اينکه پارسال کارخانه‌هاي پنبه پاک کني محصول پنبه با  برداشت دستي را 11 هزار تومان  و برداشت ماشيني را  13 تومان  از ما مي‌خريدند اما امسال اين نرخ به هشت هزار تومان کاهش يافته است.
صمد يک کشاورز ديگر نيز گفت: براي برداشت هر کيلو پنبه 2 هزار تومان به کارگر مي‌دهيم و خريد آن با قيمت هشت هزار تومان از سوي کارخانه هاي پنبه پاک کني اجحاف در حق زارعان است.وي بيان کرد: اين درحالي است که ترافيک خريد محصول نيز طولاني بوده و روزها بايد براي فروش محصول در صف انتظار بوده و اين بر هزينه و اتلاف زمان مي‌افزايد.يک پنبه‌کار مغاني نيز گفت: کارخانه‌هاي پنبه پاک‌کني براي خريد محصول افت 20 تا 25 درصد را منطور مي‌کنند که اين ميزان درآمد کشاورزان را کاهش داده و آنها را از کشت پنبه مايوس مي‌کند.
وي بيان کرد: در صورت تداوم اين وضعيت و فقدان حمايت دولت بيم آن مي‌رود که مثل چند سال پيش کشاورزان از کشت اين محصول استراتژيک دلسرد شده و به کشت ديگر محصولات روي آورند.
در مقابل ادعاهاي کشاورزان، صاحبان کارخانه‌هاي پنبه پاک‌کني  رطوبت بالاي محصول و  برداشت غير اصولي پنبه توسط کارگران را  از دلايل  افت قيمت محصول ذکر مي‌کنند .
به گفته يک کارخانه‌دار پنبه پاک‌کني در پارس‌آباد مغان، زارعان در برداشت محصول رعايت کيفيت را نکرده و درحالي که هنوز محصول داراي رطوبت بالاست اقدام به برداشت آن مي‌کنند، ضمن اينکه نظارتي خوبي بر برداشت محصول توسط کارگران نداشته و اغلب پنبه همراه با ضايعات جمع آوري مي‌شود.
وي افزود: 25 تا 27 درصد محصول خريداري شده در انبارها همراه با ضايعات گياهي است و اين امر بر نرخ خريد تاثيرگذار است.
اقدامات دولت در حمايت از توليد پنبه در مغان
بروز مشکلات در روند توليد و فروش محصول پنبه در منطقه مغان و در معرض خطر قرار گرفتن آن موجب شده تا مسوولان دولتي اقدام به اتخاذ تصميمات نظارتي و حمايتي کنند تا وضعيت توليد اين محصول استراتژيک سرنوشتي مشابه سال‌هاي گذشته نداشته باشد. فرماندار پارس‌آباد مغان با اشاره به شکايت‌هاي مردم در خصوص افت زني بالا و نرخ پايين خريد محصول پنبه  گفت: کارشناسان اداره کشاورزي در کارخانه‌هاي پنبه پاک‌کني مستقر مي‌شوند تا بر کيفيت و خريد محصول نظارت کنند.
ابراهيم امامي افزود: کارشناسان کشاورزي در محل خريد محصول بعنوان داور بر قيمت‌گذاري بين دو طرف عمل کرده و سعي خواهند کرد تا حقي از طرفين ضايع نشود.وي اظهار کرد: چندين سال بود کارخانه‌هاي پنبه‌زني منطقه تعطيل بودند و شنيدن صداي فعاليت اين کارخانه‌ها آرزوي همه بود و امروز که به همت کشاورزان دوباره 11 هزار هکتار از اراضي منطقه زيرکشت پنبه رفته بايد همه حمايت کنيم و اجازه ندهيم کشاورزان ناراضي شده و به زراعت‌هاي ديگر روي آورند و کارخانه‌ها باز هم تعطيل شود.
احمد شهريار معاون بهبود توليدات گياهي سازمان جهاد کشاورزي استان اردبيل نيز از کشت پنبه در 13 هزار و 200 هکتار از اراضي کشاورزي منطقه مغان در شمال استان اردبيل خبر داد و گفت: امسال سطح زير کشت پنبه در استان بيش از 80 درصد افزايش يافته است.
وي همچنين روند کشت پنبه مطابق با آب و هواي منطقه و نيز استفاده از ارقام بذري پربازده در منطقه مغان را رو به رشد عنوان کرد و گفت: قيمت خريد محصول پنبه مطلوب بوده و کارخانه‌هاي پنبه پاک‌کني و شرکت‌هاي ريسندگي به طور مستقيم محصول کشاورزان را خريداري مي‌کنند.
شهريار اضافه کرد: محصول نهايي وش پنبه تحويل شده به کارخانه‌هاي پنبه پاک‌کني منطقه مغان پس فرايند صنعتي، به دو شکل پنبه محلوج و دانه پنبه به کارخانه‌هاي نساجي و روغن‌کشي تحويل داده مي‌شود.
وي با اشاره به اهميت کشت محصول پنبه در صنعت، اشتغال بويژه تناوب کشت با غلات افزود: توسعه کشت پنبه در اولويت برنامه‌هاي سازمان جهاد کشاورزي اين استان قرار دارد و براي اين منظور، علاوه بر ارائه خدمات جانبي از قبيل تامين بذر مرغوب و گواهي شده و نظارت کارشناسان فني کشاورزي به منظور افزايش برداشت محصول ادامه دارد.
معاون بهبود توليدات گياهي سازمان جهاد کشاورزي استان اردبيل اظهارداشت: پنبه توليد شده در منطقه مغان رتبه نخست کيفيت محصول را در کل کشور دارد و کارخانه‌هاي داخلي رغبت زيادي براي خريد پنبه محلوج منطقه مغان دارند.وي تعداد زارعان پنبه‌کار استان اردبيل را 750 نفر و ميانگين توليد پنبه در هر هکتار از اراضي مغان را حدود چهار تن اعلام کرد.
ضرورت اقدامات حمايتي براي توسعه کشت پنبه در مغان
توسعه کشت پايدار پنبه در منطقه مغان با توجه به رغبت کشاورزان به توليد آن در کنار توجه به موضوع نرخ خريد محصول، نيازمند برخي اقدامات از سوي کشاورزان و نيز مسوولان دولتي مي‌باشد.
يک کارشناس کشاورزي مي‌گويد: توجه کشاورزان به اصول کشت و زرع پنبه از جمله خودداري از برداشت محصول با رطوبت بالا خودداري از برداشت محصول در هواي باراني و مرطوب ، بيمه مزارع  پنبه، کشت و برداشت مکانيزه محصول و استفاده از کارگران ماهر در برداشت پنبه امري ضروري است.
شهريار معاون بهبود توليدات گياهي سازمان جهاد کشاورزي استان اردبيل نيز بر ضرورت فعاليت مستمر کارشناسان پنبه مراکز جهاد کشاورزي و کلينيک گياهپزشکي براي ارائه خدمات فني و مشاوره‌اي به پنبه کاران تاکيد مي‌کند.
حسن نظيفي مدير جهاد کشاورزي پارس آباد مغان نيز گفت: توزيع به موقع بذر، کود و سموم مورد نياز و همچنين توصيه‌هاي فني کارشناسان ضروري است و امسال نيز اين موارد مورد توجه جدي قرار داشته است.
توجه به صنايع تبديلي از جمله افزايش کارخانه‌هاي پنبه پاک‌کني، ايجاد کارخانه‌هاي روغن کشي، ايجاد کارگاه‌هاي توليد نخ و پوشاک در منطقه و توجه به صدور محصولات فرآوري شده به خارج از کشور مي‌تواند به توسعه پايدار توليد محصول پنبه و در نتيجه رشد اقتصاد کشاورزي منطقه کمک شاياني کند.
پنبه از مهمترين محصولات کشاورزي است که علاوه بر تامين مواد اوليه صنايع نساجي و روغن کشي، در اشتغال زايي نيز نقش مهمي ايفا مي‌کند و کمتر محصول کشاورزي از نظر قابليت ايجاد ارزش افزوده و تنوع فرآورده هم‌رديف پنبه  است.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ايرنا، اراضي زراعي دشت مغان در شهرستان پارس‌آباد اصلاندوز و بيله‌سوار مغان مهمترين مناطق کشت پنبه در استان اردبيل به شمار مي‌رود و به علت شرايط آب و هوايي مناسب، کشت پنبه از سال‌هاي دور در اين منطقه رواج دارد و در حفظ مرغوبيت خاک زراعي و کاهش جمعيت حشرات، کنترل آفات و بيماري‌ها نيز نقش بسيار مهمي دارد.
 12 کارخانه پنبه‌کني در منطقه وجود دارد که علاوه بر خريد توافقي، محصول خريداري شده را پس از فرآوري و تصفيه اوليه و تبديل کردن به محلوج و دانه پنبه، به بازارهاي هدف و کارخانه‌هاي نساجي و روغن‌کشي ارسال  مي‌کنند.

منبع :