ريزگردهاي نمکي منطقه را تهديد مي‌کند
کاهش مساحت درياچه اروميه//
1401/01/28
گروه گزارش: سال‌هاي متمادي است که زنگ خطر خشکي درياچه اروميه نواخته شده و در حال حاضر نيز ريزگردهاي نمکي يکي از تهديدات جدي محيط زيستي منطقه است که موجب مهاجرت وسيع مردم به ديگر مناطق خواهد شد. سال‌هاي متمادي است که دومين درياچه شور جهان، حال و روز خوبي ندارد و احياي آن، به يک خواسته تکراري و رها شده تبديل شده است.
آناهيتا رحيمي
گروه گزارش: سال‌هاي متمادي است که زنگ خطر خشکي درياچه اروميه نواخته شده و در حال حاضر نيز ريزگردهاي نمکي يکي از تهديدات جدي محيط زيستي منطقه است که موجب مهاجرت وسيع مردم به ديگر مناطق خواهد شد. سال‌هاي متمادي است که دومين درياچه شور جهان، حال و روز خوبي ندارد و احياي آن، به يک خواسته تکراري و رها شده تبديل شده است.
زنگ خطر خشکي درياچه اروميه از مدت‌ها پيش نواخته شده بود اما متأسفانه بر اثر توسعه بي رويه کشاورزي، کاهش نزولات جوي، برداشت‌هاي بي رويه از آب‌هاي زيرزميني و… تشديد شد.
حالا دومين درياچه شور جهان در آستانه نابودي است و در حال حاضر، وسعت ريزگردهاي نمکي، در زمره يکي از تهديدات جدي محيط زيستي به شمار مي‌رود.
آخرين وضعيت درياچه اروميه و ميزان تغييرات تراز درياچه نسبت مشابه سال قبل
معاون محيط زيست طبيعي و تنوع زيستي اداره کل حفاظت محيط زيست آذربايجان غربي گفت: درياچه اروميه در 21 فروردين ماه 1401 سال جاري، 77/1270 متر بالاتر از سطح آب‌هاي آزاد بوده که نسبت به زمان مشابه در سال گذشته 66 سانتي متر کاهش وجود دارد.حجت جباري ادامه داد: سطح تراز نسبت به تراز اکولوژيک که براي درياچه در نظر گرفته شده است (1.1274) در حدود ?.?? متر کاهش وجود دارد و اما نسبت به حداقل ترازي که در درياچه تا به حال مشاهده شده است 1270/04 در مورخ 1394/07/18 در حدود 73 سانتي متر بيشتر مي‌باشد.وي افزود: بر اساس تصاوير ماهواره‌اي لندست سطح عرصه آبي درياچه اروميه در 21 فروردين ماه 1401 برابر 2489 کيلومتر مربع مي‌باشد که نسبت به زمان مشابه در سال گذشته 1015 کيلومتر مربع کاهش يافته است.جباري توضيح داد: در حقيقت مساحت عرصه آبي نسبت به زمان مشابه در سال گذشته 40 درصد کمتر شده است. اما حجم آب در وضعيت فعلي 11/3 ميليارد متر مکعب برآورد شده است که اين حجم نسبت به زمان مشابه در سال گذشته حدود 18/2 ميليارد متر مکعب و نسبت به حجم درياچه در تراز اکولوژيک در حدود 39/12 ميليارد کمتر مي‌باشد.
علل خشکي درياچه اروميه
وي گفت: تا کنون دلايل متعددي از انواع عوامل انساني و عوامل طبيعي براي خشک شدن درياچه ارائه شده است که از جمله مي‌توان به خشک‌سالي و کاهش بارندگي، افزايش ميانگين دمايي و تغيير در نوع نزولات جوي (باران به جاي برف) -توسعه بي‌رويه کشاورزي و افزايش بي‌محاباي استفاده از آب، سدسازي و بسياري موارد ديگر اشاره کرد.
معاون محيط زيست طبيعي و تنوع زيستي اداره کل حفاظت محيط زيست افزود: سهم عوامل انساني و طبيعي در بروز مشکل براي درياچه اروميه بنابر يکي از مطالعاتي که انجام گرفته برابر است با 31 درصد عوامل طبيعي و 69 درصد عوامل انساني که نتيجه اين بروز بحران در درياچه اروميه بوده است. از جمله عوامل مي‌توان به موارد زير اشاره کرد:1- عوامل طبيعي شامل کاهش 12 درصدي بارش و افزايش 1 درجه‌اي دما طي دو دهه اخير نسبت به دوره بلندمدّت2- عوامل انساني شامل توسعه کشاورزي ناشي از ايجاد ظرفيت دسترسي به آب تنظيم شده بيشتر حاصل از احداث سدها و افزايش برداشت از منابع آب سطحي
رهاسازي آب از سدهاي مخزني
وي ادامه داد: در سال آبي جاري، 25 سانتي متر سطح تراز درياچه اروميه افزايش يافته که برآورد مي‌گردد در طي ماه‌هاي گذشته حجم آب وارده به درياچه در حدود 750 ميليون متر مکعب بوده است.جباري بيان کرد: احداث تونل به طول 36 کيلومتر قسمتي از پروژه انتقال آب از سد کاني سيب به درياچه اروميه به حجم 623 ميليون متر مکعب مي‌باشد که شايد مهمترين و بزرگترين بخش پروژه انتقال آب بوده است که حفر اين تونل در سال 1400 به پايان رسيده است اما هنوز اين پروژه به طور کامل به اتمام نرسيده و پيش بيني مي‌شود که طي ماه‌هاي آينده اين پروژه به بهره برداري برسد.وي در پاسخ به سوال مبني بر اقدامات انجام گرفته براي جلوگيري از خشکي درياچه اروميه پاسخ داد: از جمله اقدامات بسيار مهمي که در طي سال‌هاي گذشته در سطح حوضه انجام مي‌توان به توقف کليه سدهاي در دست ساخت و مطالعه در حوزه آبخيز درياچه اروميه، نظارت دقيق بر برنامه مصارف 12 سد بزرگ حوزه آبخيز درياچه اروميه، تلاش در عدم تحويل آب مازاد ورودي به سدهاي حوزه به بخش کشاورزي و اتصال رودخانه‌هاي زرينه‌رود و سيمينه‌رود به طول 25 کيلومتر اشاره کرد.جباري در ادامه گفت: لايروبي رودخانه‌هاي حوزه آبخيز به طول بالغ بر 253 کيلومتر، کنترل و نظارت بر بيش از 118 شق نهر سنتي بر روي رودخانه‌هاي حوزه آبخيز درياچه اروميه با هدف ممانعت از ورود آب به انهار در فصول غير زراعي، تثبيت بيولوژيک با گونه‌هاي درختي و درختچه‌اي در محدوده سواحل جبل کندي درياچه اروميه در سطح 480 هکتار و اجراي سطوح آبگير باران، مالچ پاشي بيولوژيک در کانون‌هاي ريزگرد درياچه اروميه (پايلوت) –منطقه جبل کندي، حفاظت فيزيکي نوار ساحلي غرب درياچه اروميه به طول تقريبي 570 کيلومتر، تجهيز و راه اندازي مرکز هماهنگي، پايش و آينده پژوهي درياچه اروميه، تجهيز و تکميل مرکز آينده پژوهي درياچه اروميه (رشکان) و اجراي پروژه همکاري در احياي درياچه اروميه ازطريق مشارکت جوامع محلي در استقرار کشاورزي پايدار و حفاظت از تنوع زيستي در معرض خطر از ديگر اقدامات انجام گرفته براي جلوگيري از خشکي درياچه اروميه است.
معاون محيط زيست طبيعي و تنوع زيستي اداره کل حفاظت محيط زيست آذربايجان غربي گفت: يکي از پيامدهاي بحران درياچه اروميه ايجاد کانون‌هاي گرد و غبار نمکي از بستر درياچه اروميه بوده است. اگر چه بر اساس مصوبات ستاد احيا درياچه اروميه اقدامات بسيار زيادي در کنترل گرد و غبار بستر درياچه اروميه و پيرامون آن انجام گرفت که بسيار تأثير مثبتي نيز داشته است.جباري ادامه داد: اما بحران سال آبي 1400 – 1399 در درياچه اروميه نشان داد که متأسفانه بستر درياچه اروميه بسيار مستعد گرد و غبار مي‌باشد. لذا ضرورت دارد برنامه احيا درياچه اروميه همچنان در دستور کار دولت قرار داشته تا با آبگيري مستمر اين کانون‌ها بتوانيم اين کانون‌ها را کنترل کنيم.وي علل و عوامل عدم تأمين کامل نياز زيست محيطي درياچه اروميه در سال آبي 1399-1400 را چنين برشمرد: کاهش بارندگي در سطح حوضه درياچه اروميه، عدم رهاسازي کامل حقابه درياچه اروميه از محل سدهاي حوضه آبريز درياچه اروميه، عدم اتمام پروژه هاي مهم انتقال آب به درياچه اروميه شامل انتقال آب از سد کاني سيب، سد سيلوه و پساب تصفيه خانه‌هاي فاضلاب شهرهاي اروميه و تبريز، عدم شروع به موقع طرح جامع افزايش بهره وري مصرف آب در بخش کشاورزي (بهکاشت) است.عضو هيأت علمي، رئيس مرکز تحقيقات، آموزش کشاورزي و منابع طبيعي آذربايجان شرقي در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: آبخوان‌هاي مربوط به دشت‌هاي اطراف درياچه اروميه عمدتاً ماهيت آبرفتي دارند و منابع آب زيرزميني وسيعي در خود جاي داده‌اند.احمد بايبوردي ادامه داد: افت سطح ايستايي اين آبخوان‌ها با افزايش تراکم و فرونشست همراه بوده و با توجه به ماهيت رسوبات و بافت زمين شناسي منطقه، احتمال وقوع فروچاله و يا نشست‌هاي نامتقارن در مقياس بزرگ و گسترش ترک‌هاي کششي و انحلالي وسيع در اين دشت‌ها دور از انتظار نيست.
بايبوردي گفت: مشکلات ناشي از ايجاد گرد و غبار در شهرهاي مختلف کشور بيش از بيش مطرح بود و نقش و اهميت پديده طوفان نمک به عنوان يکي از تهديدات جدي محيط زيستي به مراتب عميق‌تر و خطرناک‌تر در بين عموم جامعه نمود پيدا کرد؛ چالشي که اگر حساسيت کافي براي جلوگيري از آن ايجاد نمي‌شد مي‌توانست به يک بحران ملي تبديل شود.عضو هيأت علمي، رئيس مرکز تحقيقات، آموزش کشاورزي و منابع طبيعي آذربايجان شرقي ادامه داد: با آغاز فصل بارش‌ها بسياري از کانون‌هاي ريزگردهاي نمکي مرطوب شده و عملاً براي مدتي خنثي خواهد شد.وي افزود: اميدواري به بارش براي مرطوب شدن اين مناطق موقتي است و بايد سريعاً براي جلوگيري از بروز طوفان‌هاي نمکي وارد فاز عملياتي احياي درياچه اروميه شد.بايبوردي بيان کرد: پديده گرد و غبار يا ريزگرد، يکي از مخاطرات طبيعي مناطق خشک و نيمه خشک از جمله کشور ايران است و زماني که اين معضل با خشک شدن بزرگترين درياچه شور خاورميانه (درياچه اروميه) مصادف شود، بروز طوفان گرد و غبار نمکي امري اجتناب‌ناپذير خواهد بود که اين اتفاق، اثرات عميقي بر جوامع انساني، جانوران و گياهان محيط خواهد گذاشت.وي گفت: نهال کاري همراه با آبياري و توليد نهال، بوته کاري، احداث بادشکن غير زنده، مديريت روان آب همراه بذرکاري، اصلاح و پرورش گز زارهاي طبيعي، اجراي سيستم‌هاي چرايي و قرق، ساماندهي چراي دام، احداث و نگهداري ايستگاه‌هاي پايش و سنجش گرد و غبار، مديريت مشارکتي منابع طبيعي و توسعه روستايي و اجراي روش‌هاي نوين مقابله با فرسايش بادي از جمله اقدامات انجام شده براي مقابله با ريزگردهاي نمکي است.به گزارش عصر آذربايجان به نقل از مهر،درياچه اروميه، دومين درياچه شور جهان است که سال‌هاي متمادي است بر اثر غفلت و بي توجهي و هم‌چنين عواملي نظير توسعه بي رويه کشاورزي، استفاده بي رويه از آب‌هاي زيرزميني و کاهش نزولات جوي در آستانه نابودي است و حالا ريزگردهاي نمکي نيز يکي از تهديدات جدي محيط زيستي به شمار مي‌رود.
منبع :