زير و بم مديريت بحران در خوي

گروه اجتماعي: در خوي حدود 5 ماه است که درگير زلزله هستيم.

 گروه اجتماعي: در خوي حدود 5 ماه است که درگير زلزله هستيم.
 يعني بعد از آنکه در اين شهرستان يک زلزله بزرگ رخ داد، همچنان مردم آنجا درگير زلزله هستند. اين موضوع در ايران بي سابقه بوده و عملا تجربه‌اي در اين زمينه وجود نداشته است. زيرا 5 ماه است که نيرو‌هاي هلال احمر آذربايجان در حال ارائه خدمات در يک شهرستان هستند.  يک کارشناس حوزه امداد و نجات گفت: »ما اصلا متولي متمرکزي در خصوص مديريت بحران و برنامه‌ريزي و پاسخگويي در شهرستان‌ها نداريم و عملا همه جا و همه افراد در اين قبيل حوادث دخالت مي‌کنند و نظر و برنامه مي‌دهند و حتي مسير منابع را هم عوض مي‌کنند. البته بخش عمده اين مسائل ناشي از ضعف مديريتي، برنامه‌اي و ساختاري در سازمان مديريت بحران کشور است که مصاديق اين را در خوي هم ديديم. اين سازمان به هيچ عنوان ساختار چابکي ندارد و در عين حال مي‌خواهد همه با آن‌ها هماهنگ باشند و اين امکان پذير نيست.«
حسام الدين نراقي کارشناس حوزه امداد و نجات در خصوص امدادرساني به زلزله زدگان خوي و ترکيه و سوريه، عنوان کرد:»نکته اول در خصوص زلزله‌هاي اخير اين است که به هيچ عنوان نمي‌توان آن‌ها را در يک دسته قرار داد. زيرا اصلا زمين لرزه در خوي به شدت آنچه در ترکيه و سوريه رخ داد، نبود. موضوع ديگر وضعيت سه کشور است. زيرا شرايط در هر يک از اين کشور‌ها شرايط خاص خود را دارند. ترکيه سيستم مديريت بحران خود را بعد از زلزله ازمير در سال 1999 با کمک FEMA ايالات متحده کاملا بازسازي کرد و يک سازمان تحت عنوان AFAD (آفاد) تشکيل دادند که مسئوليت مديريت بحران را بر عهده دارد. نکته خيلي جالب اين است که »آفاد« هم زمان با سازمان مديريت بحران ايران تشکيل شده است. هر دو سازمان بعد از تجربه زلزله بم و آچي در اندونزي که تبديل به سونامي شد، تاسيس شدند.«
وي افزود: »اما در کشور سوريه به دليل اينکه درگير يک جنگ داخلي هستند، شرايط بسيار متفاوت است. زيرا عملا وضعيت مديريتي، خدماتي و آموزشي در اين کشور تحت تاثير جنگ، کاملا به هم ريخته است. اما هلال احمر سوريه به عنوان يک سازمان غيرنظامي متولي پاسخگويي به شرايط اضطراري در اين کشور است در بخش‌هايي که حالا تحت کنترل غير از دولت مرکزي سوريه هستند هم گروهي مسئوليت مديريت بحران را برعهده دارد که به آن‌ها «کلاه سفيدها» مي‌گويند. اين نقطه‌اي هم که زلزله رخ داده است، جزهمين مناطق است و به همين دليل شاهد حضور کلاه سفيد‌ها در روند امداد رساني هستيم.«
او ادامه داد: »حالا برگرديم به خوي. در خوي حدود 5 ماه است که درگير زلزله هستيم. يعني بعد از آنکه در اين شهرستان يک زلزله بزرگ رخ داد، همچنان مردم آنجا درگير زلزله هستند. اين موضوع در ايران بي سابقه بوده و عملا تجربه‌اي در اين زمينه وجود نداشته است. زيرا 5 ماه است که نيرو‌هاي هلال احمر آذربايجان در حال ارائه خدمات در يک شهرستان هستند. موضوع اساسي که در خويي با آن مواجه هستيم، اين است که شهر فيرورق يک روستايي است که در حال توسعه و تبديل شدن به شهر بود؛ بنابراين مشکلي که الان در آنجا وجود دارد، توسعه ناپايدار و برنامه‌ريزي نشده، سکونت‌هاي انساني است. به همين دليل اگر به خوي برويد مشاهده خواهيد کرد که خسارت‌ها به ساختمان‌هايي وارد شده که غيراستاندارد ساخته شده است. البته ديوار‌هاي ريخته شده‌اي هم مي‌بينيد که مثلا ديوار مزرعه هستند يا حتي ديوار‌هاي خانه هستند، اما صرفا آجرچيني و بلوک چيني شده است و ملات و ستوني براي ساخت آن‌ها استفاده نشده است.«
رييس هيات مديره انجمن امداد تصريح کرد: «بنابراين هر ساختماني در اين استان خسارت ديده است، قطعا به دليل عدم رعايت اصول مقاومتي در ساخت وساز است. اگر آن‌ها به اصولي که از سال 85 الزامي بود، توجه مي‌کردند قطعا الان در چنين شرايطي قرار نمي‌گرفتند. البته اين آيين نامه 2800 از سال 69 وبعد از زلزله منجيل و رودبار تهيه شد، اما بعد زلزله بم اجراي آن الزامي شد. البته يک بخشي از مسئله ناشي از آن است که در اين منطقه ثروت و سرمايه مورد نياز براي اينکه مردم بتوانند خانه‌هاي امن و پايدار به وسيله مهندسان و کارگران متخصص بسازند، وجود ندارد. به همين دليل هم شاهد خسارت به سازه‌هاي اختصاصي هستيم.«
نراقي افزود: »البته يک سري از ساختمان‌هاي دولتي و عمومي مثل مدارس، مساجد و اداره‌هاي دولتي در اين شهرستان هم خسارت ديده‌اند. دليلش هم اين است که همه اين‌ها در ساخت و ساز‌هاي خارج از استاندارد و مقررات ساخته شده اند. چند شهرک هم بخش جنوبي خوي وجود دارد که در زلزله بهمن ماه دچار خسارت نشده‌اند. آن‌ها در زلزله‌هاي قبلي به ويژه زلزله بزرگ 5 ماه پيش دچار آسيب شدند. به عبارت ساده‌تر ساختمان‌هايي که طي اين 5 ماه در زلزله‌هاي مختلف آسيب ديده بودند در زلزله اخير بيشتر دچار خسارت شده اند.«
وي ادامه داد: »يک مشکل ديگري که در خوي وجود دارد مربوط به چادر‌هاي اسکان اضطراري است. به طور کلي اين چادر‌ها متعلق به خانواده و افرادي هستند که طبق تائيد بنياد مسکن، تخريب شدن خانه آن‌ها تائيد کرده باشد. اما به دليل جو رواني حاکم بر خوي، الان همه مردم درخواست چادر داده اند و اين باعث شده که دچار کمبود چادر امدادي هلال احمر شوند. زيرا تعداد چادري که طي 72 ساعت اول وارد اين شهر شد به تعداد لازم نبود و مردم هم از ترس زلزله تمايلي به برگشت به خانه‌هايشان نداشتند و انتظار دريافت چادر داشتند.«
اين کارشناس حوزه امداد و نجات اظهار کرد: »مشکل بعدي در ماجرا زلزله خوي اين بود که متوليان و مديران شرايط اضطراري که طبق قانون، سازمان مديريت بحران است و بايد فرمانداري به عنوان نماينده دولت آن را انجام دهد، ارتباط با مردم است که در خوي بسيار ضعيف انجام شد. يعني اگر تصميمي هم گرفته شده يا کاري انجام دادند، صرفا دور ميز و داخل اتاق خودشان بود. يعني اصلا اقدام مناسبي براي آرام کردن جو رواني در خوي انجام نشد. نماينده‌هاي مجلس هم که طبق معمول بيشتر هدف سياسي دارند و عمدتا نه تنها کمکي نمي‌کنند، با دخالت‌هاي بي مورد و غيرتخصصي خود در امر کمک رساني ايجاد اخلال مي‌کنند و اصلا هم مختص ماجراي خوي نيست و در همه حوادث شاهد اين موضوع هستيم.«
او تصريح کرد: »به عبارت ساده‌تر ما اصلا متولي متمرکزي در خصوص مديريت بحران و برنامه ريزي و پاسخگويي در شهرستان‌ها نداريم و عملا همه جا و همه افراد در اين قبيل حوادث دخالت مي‌کنند و نظر و برنامه مي‌دهند و حتي مسير منابع را هم عوض مي‌کنند. البته بخش عمده اين مسائل ناشي از ضعف مديريتي، برنامه‌اي و ساختاري در سازمان مديريت بحران کشور است که مصاديق اين را در خوي هم ديديم. اين سازمان به هيچ عنوان ساختار چابکي ندارد و در عين حال مي‌خواهد همه با آن‌ها هماهنگ باشند و اين امکان پذير نيست. براي رسيدن به اين خواسته بايد سازمان بسيار چابک باشد. در حالي که سازمان مديريت بحران در سطح شهرستان يک مديرکل و يک سري کارشناس از سازمان مديريت بحران استان دارد. در فرمانداري‌ها هم که کلا يک يا دو کارشناس حضور دارند که صدتا وظيفه دارند و مديريت بحران وظيفه صد و يکمي آن‌ها است. اين‌ها باعث مي‌شود که روند برنامه‌ريزي و هماهنگي خدمات رساني سازمان‌هاي رسمي دولتي و حکومتي دچار اختلال شود.«
نراقي با شاره به عدم آمادگي گروه‌هاي مختلف براي چنين حوادثي در خوي، گفت: «عملا در 72 ساعت اول تمامي دستگاه‌ها دور خودشان مي‌چرخيدند و هيچ ايده و برنامه‌اي نداشتند؛ بنابراين تا به خودشان بي‌آيند، زمان طلايي مديريت را از دست دادند. دليلش هم اين است که در ايران موضوعاتي تحت عنوان مانور، طرح مديريت بحران و جلسات مديريت بحران وجود دارد که همه اين‌ها صرفا ماهيت صوري و نمايشي دارند که شايد حتي برگزار هم نشوند. بخشي از اين مربوط به آن است که هرچند قانون مديريت بحران (سند‌هاي آمادگي و پاسخ، عمليات و بازسازي) در سال 98 تصويب و ابلاغ شد، اما همه صرفا در سطح نوشته باقي ماند.«
وي افزود: »يک مشکل ديگري که در زلزله خوي هم شاهدش بوديم، موضوع »مديران دوربيني« است. در شرايطي که همه منتظر اخبار و اطلاعات هستند و رسانه‌هاي خارجي اطلاعات بعضا غلط يا در راستا اهداف خود منتشر مي‌کنند، ما شاهد بوديم که همه اين مديران با يکديگر درگير بودند که خودشان را بيشتر در برابر دوربين قرار دهند. در حالي که يکي از بخش‌هاي مديريت بحران، اطلاع رساني، دقيق و صحيح و سريع است که اصلا در خوي رخ نداد.«
به گزارش عصرآذربايجان به نقل از فرارو،نراقي در پايان تاکيد کرد: »با همه اين‌ها مجدد تاکيد مي‌کنم که زلزله خوي با آنچه در ترکيه اتفاق افتاد هيچ شباهتي با يکديگر ندارند. اما با توجه به اوضاع نابه سامان مديريت بحران در ايران، اگر اتفاقي مانند زلزله ترکيه در کشور رخ دهد، ما اصلا نمي‌توانيم آن را مانند ترکيه مديريت کنيم. ما واقعا خوش شانس هستيم که تا امروز حوادثمان در مقياس‌هاي کوچک رخ مي‌دهد. شايد هم اين‌ها هشدار باشند، اما هرچه هستند، بايد نگران اتفاقات احتمالي و بزرگ باشيم. واقعيت اين است که حتي ما روابط بين المللي مناسبي هم نداريم که مانند ترکيه در بروز چنين حوادثي از کمک‌هاي جهاني استفاده کنيم. به عنوان نمونه ما مانند آن‌ها حساب سوئيس نداريم که از خارج کمک مالي دريافت کنيم؛ بنابراين بياييد اميدوار باشيم که فعلا حادثه بزرگي در ايران رخ ندهد که قطعا با اين وضعيت مديريت بحران، از پس آن برنخواهيم آمد.«

منبع :