عصر آذربایجان

گزارش خبر

نوروز بايرامينين تاريخي مسئله‌لري و مراسيملري

نوروز بايرامينين تاريخي مسئله‌لري و مراسيملري

1401/12/21

بولگه لر سرويسي: نوروز بايرامي مراسيملريندن اولدوغو قده‌ر فارس ديلينده چوخلو کيتابلار يازيليبدير.

عبدالعلي مجازي(آسلان)

بولگه لر سرويسي: نوروز بايرامي مراسيملريندن اولدوغو قده‌ر فارس ديلينده چوخلو کيتابلار يازيليبدير.
اونلارين هيچ بيرينده جهد اولونماييب کي، بو بايرامين نه زاماندان باشلانديقيني آختارالار. يالنيز بايرامين نئجه اجرا اولونماسيني قيد ائديبلر، آمما بو ايل (1382) بير ايکي روزنامه ده بير آز تحقيقات آپاريلميشدير دکتر نوُرجان تورکسوُي يازيرکي،«بوُ بايرام ايندي تورکيه ده بير رسم کيمي تانينير، ولي تورک دونياسيندا بير بؤيوک بايرام کيمي مخصوص احترامي واردير» مختلف دؤولت‌لرده و اؤلکه‌لرده (جمهوري آذربايجاندا، قزاقستاندا، قيرقيزستاندا، اؤزبکستاندا، افغانستاندا،ترکستاندا، باش قورد، اويغور،چوواش و کيريم تورکلرينده و قاقاووز و باتي تورکيه‌ده) نوروز بايرامي مراسيملري(21 مارس دا) يوکسک سوييه‌ده برپا اولونار. تورک ائللري و اوُلوسلاري هون امپراطورلوقو تشکيل اولاندان سونرا بو بايرامي بير مبارک گون حساب ائدرديلر. عثمانلي و سلجوقلو دؤولتلرده بايرام گونلري خاص شنليک مراسيمي قورولاردي. قديم سوداندا نوروز بايرامي يوخ‌ايميش، ليکن محاريبه اوستونده تورکلر اورايا گئدندن سونرا اورادا دا بايرام توتولوبدور. تورکلرين ايچينده مختلف حکايتلر واردير. اونلارين بيري بوزقورد بايرامي‌ديرکي، نوروز آدينا ايشله‌نر و بو بايراما طبيعت بايرامي دئيرلر. جمهوري آذربايجاندا (گؤي تورک)لرين اعتقادلارينا گؤره، نوروز بايرامينا ارگنه گون يا بوز قوُرد بايرامي دا دئييلير. قزاقستاندا بو بايرامي (گون بايرامي و خالق بايرامي) آد دا، شنليک مراسيمي توتارلار.
بعضيلري ده يازيرلارکي، »بو بايرام پيشداديلر زاماني و جمشيد شاهين تختده اوتورماقيني کي، فروردين آيي‌نين بيرينجي گونو ايميش، نوروز آدلانديرير و هخامنشلرده بو بايرام ايله تانيش ايديلر و بو بايرامي بير کهن و اسکي مراسيم سانيرديلار. ايراندا بير افسانوي اولان داستان اوچون جمشيد شاهين آذربايجانا گلن گونو نوروز آدلانيبدير، يئنه بير افسانه‌يه گؤره جمشيد شاهين زامانيندا کي اود تاپيليب، اونا گؤره او زامان اودا سجده ائديبلر و اودو مقدّس سانيبلار و اونا گؤره او اودون تاپيلديقي گونونو نوروز آدلانديريبلار. 1-زارع بيگ يازير: »تقي‌زاده‌نين يازديغينا گؤره ميلادين 622ينجي ايلي ژوئن آييندا يزدگردين تخته چيخماغيني ايل دؤنومونو بايرام توتوبلار«اونلارين دئديکلرينه گؤره جمشيدين آدي (جم) ايميش، آذربايجانا چاتاندا تختيني بير هوندور يئرده قويور، او قيزيل تاختا، شفق دوشور و پاريلدايير، چون کي، پهلوي ديلينده گونشين شفقينه(شيد) دئيرلر، او مناسبته شيد کلمه‌سيني جم آدينا آرتيريرلار و اوگونکو گونو طمطراقلي بايرام ائديرلر
2 -راشدي بيگ يازير: »سينوهه 3500 ايل بوندان اسکي زاماندا ياشاييرميش و ايران فلاتينا و ايلاميلر و سومئرليلر آراسينا سفر ائدنده بو بايرامين مراسيملريني ايران فلاتيندا ياشايان اولوسلار آراسيندا اجرا ائديلمه‌سيني گؤروب و يازيبدير«
يوخاريدا گلن سؤزلره و نظريه‌لره باخاندا گؤرونور کي، هر قوم، هرائل، هردؤولت و هر شاه اؤزونون لازيمي اولدوغو عنوانلارا گؤره بو بايرامي جشن و شنليک توتوب و بايرام آدلانديريبدير. مثلا سينوهه ايله يزدگردين يا جمشيدين(2100) ايل فاصله‌سي واردير؛ يا او بيري شاهلارين اوندان چوخ و آز مدت فاصله‌لري اولاـ اولا هاميسي بو بايرامي اؤز آدلارينا بايرام آدلانديريبلار، هر حالدا پيشداديلر، جمشيدلر، ساسانيلر، يزدگردلر، سلجوقلار مومکوندور کي، بو بايرامي طمطراقلي و طنطنه‌لي ائتميش اولالار، آمما بيناسيني قويان اولا بيلمزلر.
3-آقاي تقي‌زاده يا آيريلاري‌دا ايسته‌ييبلرکي، نوروز بايرامينين باشلانيشيني و بيناسيني، جمشيد شاها، يزدگرده‌،زرتشته و … ياپيشديرالار. آمما نئيله‌ييرم بو نوروزو بير شاها يا خانا و غيره‌يه ياپيشديرا بيلميرم چونکي، ياي قيشين و اودون تاپيلماسي ميليون ايللر اؤنجه‌يه چاتير و بو بايرامين آرايا گلمه‌سي او زمانلارا يئتيشه بيلر کي، اوندا هئچ آوادانليق يوخ ايميش، هاردا قالسين کي شاه اولا….
قديملرده خلقين اينامي بئله ايدي کي، دونيا هر ايل بير حئيوانين اوستونده دولانير، بو حئيوانلارين سايي اون ايکييه قده‌ر يئتيشيردي و هر اون ايکي ايلده ايکي دفعه تکرار اولوردو، بو ايناما گؤره هر ايل بير حئيوانين اوستونده دولانسايدي او حئيوانين طبع و خويي او ايل خلقين حالينا اثر قوياردي. او حئيوانلار بونلاردان عبارت ايديلر: سيچان، اؤکوز، پلنگ، دووشان، نهنگ، ايلان‌،آت‌،قويون يا گئچي‌،ميمون‌،ايت و دونقوز.
4- شيعه عاليملري‌نين روايتينه و محمد باقر مجلسي‌نين امام جعفر صادق(ع)دان نقل ائتمه‌سينه گؤره، نوروز بايراميني بير شاد و اوغورلو گون تانيديب و بويوروبدور کي،»بو گونده حضرت آدم دونيايا گليبدير و الله بو گونده گون ايشيغيني يئرين اوزونه ساچيب و ياييب و يئللره فرمان وئريب اسه‌لر و بولوتلارا دئييب ياغسينلار تا گول چيمنلر گؤيرسينلر. بو گونده حضرت ابراهيم پيغمبر بوت‌لري سينديريب و بو گونده حضرت محمد(ص) غدير خومدا (خم) حضرت علي (ع) ني اؤز نايبي و امام عنوانيندا مسلمانلارا تانيديبدير. ايندي شيعه‌لر اؤز ديني اعتقاد و سنت‌لرينه گؤره بو گونو مقدس، پاک و اوغورلو بير گون تانييرلار و اونا جلال و شکوه وئريرلر.« هر حالدا نوروز بايرامي مراسيملري چوخ معروف اولدوغونا و مرتب تکرار اولماسينا گؤره عوموم آذربايجانليلار بو مراسيملري چوخ گؤزل و اولدوغو قده‌ر عظمتلي يئرينه يئتيريرلر.
5- پروفسور آزاد نبي‌يوف، مراسيملر کيتابيندا يازير» خالقيميزين بؤيوک مراسيملريندن بيري ده نوروز بايرامي مراسيمي‌دير«. بو مراسيم هر ايل مارس آيي نين 20-21-22 سينده (اسفند آيي نين 29-30) و کؤهنه تقويمله (7-8-9)دا کئچيريلير. نوروز شرق خالقلارينين ائرکن اکينجيليک، محصول بوللوغو اعتقادلاري ايله باغلي بو مراسيم ائل آراسيندا بؤيوک بايرام کيمي کئچيريلميشدير، خالق بو بايراما(نوروزا)40 گون قالميشدان تميزليگه باشلاميشلار.اوّل چرشنبه‌يه قده‌ر کي اون گونده هر يئرده بؤيوک تميزليک ايشلري باشلانار، ساياچيلار گلن گونلردن بايرام مراسيمينه تداروک گؤرونر و اول چرشنبه‌يه قده‌ر کي گونلرده ياي شومونا(شخم)، اکينينه حاضيرليق گؤرولر، اؤکوزلر ناللانار، قاشوو (قشوو) لانار و تميزله‌نردي. اؤکوزو اولمايان اؤکوز آلار‌، جوتو سينان جؤٍتو دوزلدردي و ساير.  اصلينده اوّل چرشنبه يه قده‌ر قارشيداکي اکينچي‌ليک ايشلرينه حاضيرليق گؤرولردي. بو يئني امک مؤسومونه اصل خالق باخيشي و ائل حاضيرليقي ايدي.چوخ ماراقلي ايدي کي سپين اوچون (توخوم) ساخلانان بوغدا آرپا قويولاري اوّل چرشنبه يه آچيلاردي.
محصول بول اولسون دئيه‌، آرپا ـ بوغدا قويولاري‌نين باشيندان‌، قيشليغي قورتارانلارا (دن) وئريلردي‌، بوغدا قويولارينين باشيندا سمني قويماق، هديک آشي بيشيرمک‌، قوورما قوورماق اوچون‌، فقيرـ فقرايا پاي پايلاناردي.خالقدا بئله اينام وارايدي کي اوّل چرشنبه ده بير وئره‌نين محصولو يوزقات آرتيمي ايله و آرتيقي ايله گلردي.نوروزا قده‌ر چرشنبه‌لرين هاميسي اوغور، خوشبختليک‌، سعادت، بوللوق و فراوانليق رمزلري ايله بزنردي. بوتون بو رمزلر ايسه داها ائرکن تصوّورلر، اينسانين طبيعت، محصول و امک‌له باغلي ياخجيليق، خئيرخواهليق، اعتقالاري ايله علاقه‌لنديريلردي.نوروزا قده‌رکي ايکينجي چرشنبه (چکر)‌، اوچونجو چرشنبه ايسه (خبر) چرشنبه يا (سوچرشنبه) آدلاناردي. هر چرشنبه‌نين اؤزونه مخصوص شنليگي‌، آييني و اعتقادي اولاردي.آخيرچرشنبه ده ايسه نوروز شنليک‌لري داها بؤيوک طنطنه ايله قئيد ائديلمگه باشلار‌، بير ـ بيريندن رنگارنگ نغمه‌لر اوخونار‌، آئينلر اجرا ائديلر‌، تاماشالار‌، اويونلار گؤستريلردي.
مختليف تاريخي دؤور و مکانلاردا خالقين نوروز اعتقادلاري و آئين‌لري قارشيسيندا بير سيرا دينلر عاجيز قالميشلار. چيخيش يولونو‌، نوروزو اؤزونونکولشديرمکده گؤرن مختليف دين خاديملرينين بوتون جيد ـ جهدلرينه باخماياراق‌، نوروز اؤزونون ان مهم ايلکينليک خصوصيتلريني قورويوب بو گونوموزه قده‌ر گتيريب چاتديرميشدير. نوروز باشدان باشا روح يوکسکليگي، امک جوشغونلوغو‌، تورپاغا‌، اينسانا محبت بايرامي‌دير. نوروز يازين گليشينه‌، تورپاغين يئني اکينه‌، يئني محصولا‌، بوللوغا‌، فراوان حياتا چاغيريش بايرامي‌دير.داها قديم‌لرده طبيعتين اويانماسينا خوشبختليک و سعادت رمزي کيمي باخان اينسانلار يازين گليشي‌، هاوالارين ايستيلَشمه‌سي‌، يئني اکينچيليک مؤوسومونون باشلاماسي ايله باغلي مختليف نغمه‌لر‌، اويونلار، مراسيم‌لر ياراتميشلار. بوتون بـو ايلکين‌، ابتدائي صنعت نمونه‌لري ايسه سونرالار نوروز اطرافيندا جمعلشميشدير.نوروز مراسيميني بعضيلري يانليش اولاراق زرتشت‌ليکله‌، ديگرلري ايسه آيري دينلره باغلاماغلا جهد گؤسترميشلر. لاکين بوتون جيد ـ جهدلره باخماياراق نوروز مراسيم‌لرينده دين‌لردن قاباق کي تصوّورلر بوتون آيدينليغي ايله عکس اولونماقدادير. بو بايرامين قديم اينسانلارين بوللوق‌، برکت‌، قدسيّتله‌، امک‌، امکچيليک و معيشت حياتي ايله باغلي يارانديغيني عکس ائتديرن سولماز شفقلري زمان گئچديکجه داها قد‌رتله شعله‌لنمکده‌دير.بوتون دينلر اونو قبول ائدنلر آراسيندا اؤزوندن اوّلکي اعتيقاد و تصوّورلري سارسيتماغا جهد گؤسترميشلر. قديم اکينچي‌ليک بايرامي‌نين عاقبتي ده بئله اولموشدور.
زرتشت‌ليک بو مراسيمي خالقين حافظه‌سيندن چيخارماغين مومکون اولماديغيني گؤردوکده اونا آتش پرست رنگين وورموشدور. تونقال يانديرماق‌، اود اوستوندن آتدانماق و ساير … کيمي عنعنه‌لرله اونو اؤزونونکولشديرميشدير. بو بايرامي رغبتله قارشيلايان زرتشتلر بوتؤلوکده اونو زرتشتين آدي ايله باغلي يارانديغيني رسميلشديرمگه ده جهد گؤسترميشلر. لاکين بو بوللوق و برکت بايرامينين سو پرستيش‌ليگي ايله باغلي گؤنشي‌، کولگي‌، ياغيش چاغيرماق‌، سمني گؤيرتمک‌، آخيرچرشنبه‌نين مقدس‌ليگي. ساير … ايله باغلي بير چوخ ايلکين تصوّورلر قورونوب ساخلانميشدير.
گؤي گؤيرتمک و 7سين حاضيرلاماق دا بايرامين ان شيرين مراسيملريندن‌دير. هفت سؤزونو اورتا آسيا ميللتلرينين چوخو بيليرلر.( هفته يئدّي گوندور، يئدّي آيليق، آنادان اولماغين يئدّينجي گونو، اؤلنلرين هفته‌سي، يئدّي يئرده‌، يئدّي گؤيده، گؤيون يئدّينجي مرتبه‌سينده و بئله بئله سؤزلرله، يئدّي سؤزو ايله هامي تانيشديلار. اونا گؤره چوخ يئرلرده 7سين کلمه سيله ده هامي تانيشديلار. 7سينين ان گرکليسي گؤيرتي‌دير کي بايراما بير آي قالاندان آنالار، خانيملار، قيزلار ائولرده موختليف توخوملاردان موختليف قابلاردا و جور به جور کوزه‌لرده و گولدانلاردا اکرلر کي بايراما و ايلين تحويل اولماسينا قده‌ر گؤيرسينلر و اونو 7سين سوفره‌سينه آرتيرسينلار، او توخوملاردان بعضيسي بونلارديرلار(مرجي، بوغدا، زَيَرَک، و..) بو 7سين سوفره‌سينه (سووزي،سونبول، ساريمساق، سيرکه، سوماق، سمني‌، سو) و آينا قرآن، اوزرريک بوغدا، دوگو، دوز و آيري- آيري شئيلرده دوزولردي. بو 7سيني ايندي تهراندا(سبزه، سمنو، سنبل، سيب، سير، سماق، سرکه، سنجد) وآينا، قرآن و اسفند ايله بزَييرلر و ايل تحويل اولاندا هامي او سوفره نين کناريندا اوتورارلارکي ايل دؤنسون و عائله تاماميله بير، بيري ايله گؤروشوب و تبريک دئسينلر. آرتيرماليام کي بو گؤيرتيلري بايرامين اون اوچونه قده‌ر ساخلايارلار و 13نجو گون او گؤيرتيلري و ديري باليق اولورسا اونو دا بير آخار سويا بوراخارلار. بو قونونون قالاني بو مقاله نين سونوندا گليبدير.
6- اولو بابا لاريميز بس بو بايرامي گؤره سن نه وقت دن کئچيريلمگه باشلاميشلار ؟
قديم بير تورک اساطيرينده بو سؤالا بئله جواب تاپماق اولور. اوغوز اوغلو زاغادا ياشاياندا قيشدان يامان قورخاردي. اونا گؤره ده ايلين اوچ فصلينده قيشا تدارک گؤرر. دونيانين ناز ـ نعمتيني زاغايا ييغيب گتيرردي، بير ايل قيش اوزون چکدي، اوغوز اوغلونون آذوقه‌سي قوتاردي. چاره سيز قالان اوغوز اوغلو بؤيوک چيلّه نين (چيلله)30 نجو گونو زاغادان باييرا چيخدي کي، يئمگه بير شئي تاپيب گتيرسين. نه قده‌ر گزدي دولاندي هئچ نه تاپمادي. ساققالي بوز باغلادي الي ـ آياغي دوندو. کور ـ پئشمان ائوه قاييداندا يولدا بير قورد بالاسينا راست گلدي.– اوغوز اوغلو بوقاردا هارادان گليرسن و هارا گئديرسن ؟ دئدي...– اوغوز اوغلو باشينا گلن احوالاتي دانيشدي. ايلين آيلاريندان گيلئيلندي. دئدي کي، ائله آي وار ياخشي دولانيريق‌، ائله آي وار آجيندان قيريليريق. آيلاري تعريف لدي‌، آيلاري يامان لادي.
قورد بالاسي دئدي: اي اوغوز اوغلو‌، قاباقداکي يول آيريجيندا سني بير سورو قويون‌، بير قوجاق سونبول‌، بير جهره‌، بيرده ال دگيرماني گؤزله‌يير. اونلاري آليب زاغانا آپارارسان. قويونو کسيب اتيني يئيرسن، يونوندن جهره ده ايپ اگيرر، اؤزونه پالتار تيکرسن‌، دريسيني اگنينه گئيرسن. سونبولون دنيني ده ال دگيرمانيندا چکر‌، اونوندان چؤرک بيشيررسن. يازا چيخارسان‌، آنجاق سنه وئرديگيم امانت‌لردن گرک موُغايات اولاسان. سونبولو و قويونو اؤزون آرتيرارسان، قوزولاري الي‌نين ايچينده ساخلاييب‌، بؤيودرسن. سونبولون دنيني يئره سپيب‌، اونو آلنينين تري ايله سوواراسان. دئديکلريمه عمل ائله يه بيلمه سن ياشاماق سنين اوچون چتين اولاجاق.
اوغوز اوغلو يول آيريجينا گلدي. قورد بالاسينين دئديکلريني گؤتوروب‌، زاغايا گتيردي. قيشي کئفي کؤک دولاندي. يازدا سورونو داغلارا يايدي، سونبولو تورپاغا سپدي، گئجه گوندوز سورولرين‌، ساري سونبولون قوللوغوندا داياندي. اوغوز اوغلونا بير بوللوق اوز وئردي کي، گل گؤره سن.او گوندن اوغوز اوغلو بوتون ايلي ايشلدي قورد بالاسينا راست گلديگي بؤيوک چيله‌نين اوتوزونجو گونوندن ايسه بايراما حاضيرلاشماغا باشلادي. ايلين آخير بئش گونونو يئدي، ايچدي‌،چالدي، چاغيردي، قوهوم قونشويا‌، بايراما گئتدي. دئييرلر اوغوزلار ائله او واقتدان همان گونو ان عزيز بايراملاريندان حساب ائله‌ميشلر. ائله او گوندن اوغوز اوغلونون حياتيندا يئني گون باشلاميش، او گونه نوروز آديني وئرن اوغوز اوغلو اونو هر ياز‌، بايرام ائتميشدير. او گوندن نوروز خالق آراسيندا فراوان ياشاييشا، بوللوغا، برکته‌، ياراديجي امگه چاغيريش رمزينه چئوريلميشدير. ائله او گوندن خالق بايراما 40 گون قالميش حاضيرليق‌، تميزليک ايشلرينه باشلاميش‌، اؤزونون نوروز قاباغي نغمه‌لريني ياراتميشدير. بو نغمه‌لرده بايراما قده‌ر شؤمون باشا چاتماسي‌، قويون ـ قوزونون يازا سلامت چيخاريلماسي‌، دولون اوغورلو کئچيريلمه سي، دَلمه نين، سودون، اتين، ياغين، پنديرين بول اولما سي و ساير … آرزولانميشدير.بايرام گونلرينده قيزـ گلينه بايرام دونلوغو اوچون ايپ اييرن جهره‌يه‌، ائوده گوزرانليق رمزي اولان نئهره يه غونچا گوللو قاليلار توخويان خانايا نغمه‌لر قوشولموشدور.نوروز نغمه‌لرينده ائرکن تصوّورلر‌، طبيعت وارليقلاريني اينسان جيلدينده تصوورلر ائتمک آنيميست باخيشلار اؤز عکسيني تاپميشدير. (آنيميزم: ابتدائي اينسانلارين هر بير شئي نين روحو اولدوغونا اينانمالي و طبيعت قوه‌لرينه و حادثه‌لرينه روح ايسناد وئرمه سيندن عبارت اعتقادي).نوروز نغمه‌لري ايچريسينده قيشين قورتارماسي‌، يازين گلمه‌سيني آرزولايان نغمه‌لر خصوصي يئرتوتور. قاري ايله مارسين دئييشمه‌سينده ايسه بوتؤولوکده ايکي رمز‌، قيشلا ياز قارشي ـ قارشييا دايانميشدير. قيش نه قده‌ر سرت‌، آمانسيز اولسادا‌،يازين اراده سي قارشيسيندا مغلوب اولور‌، قاري نين سئوينجي يئره گؤيه سيغمير.نوروز بايراميندا، خلق آراسيندا بيرـ بيريندن رنگارنگ اويون و تاماشالار گؤستريلردي. بونلارين ايچريسينده آت چاپماق، اوخ آتما‌، قيلينج اويناتما‌، کمند آتما‌، زورخانا‌، اگلنجه‌، کندير باز‌، سيم پهلواني، مسخره‌، قاراچي و فردي تاماشالارـ خصوصي يئر توتوردو. همين تاماشالاردا اوخونان نغمه‌لر اؤزونه مخصوص اويناق وزنه ماليکدير. خالق اؤزونون حيات، ساغلامليق، تميزليک، امک رويشي و سايره… باغلي بير چوخ آيين‌، اعتقاد و مراسيميني نوروزلا باغلاميش‌، بئله‌ليکله ده اونلارين ائل ايچريسينده گئنيش ياييلماسينا و کوتلوي‌لشمه‌سينه نايل اولموشدور.
نوروز باشدان ـ باشا روح يوکسکليگي‌، امک جوشقونلوقو، تورپاغا‌، اينسانا محبّت بايرامي‌دير. بو بايرامدا هامي اؤزونه تازا پالتار آلار، تازا پالتار تيکديرر، قيز گلينه تازا چکمه، قيرميزي دون گئيديررديلر. نوروز بايرامي‌نين داها شن و طنطنه‌لي کئچيريلمه‌سينده نوروز تاماشالاري و اويونلاري خصوصي يئر توُتور. (اکنده يوخ‌، بيچنده يوخ‌، يئينده اورتاق قارداش)، کوسا ـ کنديرباز و سيم پهلواني‌، تاماشالاري و اونلارلا خالق اويونلاري نوروز شنليک‌لري باره ده تصوّورلريميزي داهادا گئنيشلنديرير.
يازين گليشيني صبير سيزليکله گؤزله‌ين خالق (کوس ـ کوسا) دا ياراتديغي رمزلرده اؤز ايسته‌ديگيني دوُزلو بير گولوشله‌، محارتله ايفاده ائدير.نوروز شنليکلري، دبدبه دن چوخ طبيعي‌ليگي، صميمي‌ليگي ايله اؤزونه مخصوص بير خوصوصيّتي واردير.نوروز آذربايجان کندليسي‌نين تورپاغا، اونو سئومه‌يه‌، عزيزلَمگه، تورپاقدان داها بول نعمت گؤتورمگه چاغيران امکچي خالقين بايرامي‌دير، ائله اونا گؤره ده خالق آخير چرشنبه‌ده شام يانديرار، خونچا دوزلدر، تونقال قالايار، هره باجارديقي کيمي نوروزا حاضيرليق گؤرردي. ائولرده حيط‌لرده تميزليک ايشلري گؤرولر، باغلار، باغچالارسهمانا سالينار، آغاجلارين، گول کوللارينين آرتيق زوُقلاري کسيلر، خالچا- پالاز يويولاردي، آغاج ديبلري بئللَنَر، سو آرخلاري تميزلَنر، باغلار سولاناردي. اوشاقلارا هئيوا، فينديق آغاجيندان گؤز موُنجوغو دوزلدرديلر،حتي مال قارانين بوينوزوندان بئله مونجوقلار، قيرميزي اسگي ايله آسيلاردي. حيط باجالاردا اوزرليک يانديريلار، اوغول اوُشاق اوزرليک توستو- سونه وئريلردي، آنالار ـ ننه‌لر، اوخويارديلار :
اوزرّيک سن هاواسـان/ جمعي درده داواســان/اوزرّيک‌لر چاتداسين/ يامان گؤزلر پارتداسين.
آخير چرشنبه داها طنطنه‌لي کئچريلردي. نوروز شيريني‌لري بيشيرر، خونچالار بزه‌يرديلر. نوروز بايرامي‌نين خالق گيگي و يئنا‌سيني اؤيرنمک، ائل آراسيندا سليقه، سهمان، تميزليک ياراتماق باخيميندان خئيرلي رولو چوخ اولموشدور. آخير چرشنبه يه قده‌ر ائو ائشيگين بوتون چيرکلي پالاز ـ خالچاسي تميزلنمه‌لي، پال ـ پالتار يوُيولمالي‌، کئچه‌لي، دمير اوو، ايل ياراسي اولانلار معالجه ائـديلمه‌لي، هامي بايرامي ساغلام و گومراه قارشيلامالي ايدي. (گيگي يئنا= خالقين ساغلامليغيني قورويان عئلم)
آخير چرشنبه و نوروز گؤٍنلرينه قده‌ر آپاريلان بوتون بو تميزليک ايشلرينين ساغلامليغا بؤيوک مثبت تاثيري اولموشدور.
بازارلار قاباغينا يومورتا دؤيوشدورنلر ييغيشير، سرين سووار،سروري دئينلر سو بارداقلارينا قيرميزي باغلاييب، يئنه ميدانا چيخارديلار. ائولرده‌، ميدانچالاردا، بازارلاردا يازين رمزي اولان سمني گؤيردرديلر، تاخچالارا، رفلره دوزولردي، ايل همين گؤٍنلرين معين ساعاتيندا تحويل وئريلردي. کوهنه تقويمه گؤره هر ايل بير حئيوان اوستونده اولاردي.
نوروز عرفه‌سينده ايلين هانسي حئيوان اوسته تحويل وئريلمه‌سي‌، اونون شرحي اطرافيندا‌، اوزون ـ اوزادي مباحثه‌لر اولاردي.
نوروزدا بايرام سوفره‌سي آچيلاردي. بورايا اساسا” ميللي يئمک‌لر‌، آش، ميللي شيريني يات‌، قوورقا‌، لپه و عدس و…. قويولار، سوفره ده شام يانديريلاردي. (خوشگه بر ميللي رايونلاردا محل‌لرده يئتيشن محصول لاردان عبارت اولور): بادام ـ پوسته و ساير… سوفره‌لري بَزه ييردي. رايونلاردا محل‌لرده عوموميتله سوفره ده يئددي جوره مئيوه اولاردي.
بايرام سوفره سي نوروزون شاملاري يانديريلديقدان سونرا آچيلاردي. عائله‌نين بوتون عوضولري سوفره‌يه اوتورار‌، بايرام يئمکلريندن يئيرديلر. نوروز آخشامي توفنگ آتمادا دبده‌ايدي.
بايرام آخشامي باجالاردان توربالار ساللانار، قاپيلاردا پاپاق آتيلار، اوشاقلارين شن نغمه سسلري بير ـ بيرينه قاريشاردي.
نوروز شنليگي گئجه ياري سينا جن اوزاناردي. جاوانلار آشيق ـ آشيق اوينار، نيني گئدر، گولَشر و خان ـ خان اوينايارديلار.
نوروز گونلرينده ياخين آداملار، قوهوم ـ قارداش‌، بير ـ بيرينه قوناق گئدر، عزيز آداملارينا بيشيرديکلري بايرام شيريني‌لريندن آپارارديلار. نيشانلي قيزلارا نوروز پايي گؤندرمک ده دبده ايدي. اوغلان ائوينه ده نوروز سوفره‌سي قايتاريلاردي. بوتون بونلار ايسه آداملار، قوهوملار آراسيندا مهربانليق، خوش اونسييت دوغورار و ياخشي احوال روحيّه ياراداردي.
نوروزون ايلک دؤرد گونو ايلين فصيل‌لري ايله علاقه‌لنديريلردي. بيرينجي گون گونشلي کئچه‌سي ايدي، دئمک ياز ياخشي گئچه‌جک ايدي ـ ايکينجي گون ياغمورلو اولسايدي‌، ياي ياغمورلويدو ـ اوچونجو و دؤردونجو گونلر قيشين و پاييزين نئجه گئچه‌جگيني بيلديرردي. اگر نوروزون اوچونجو و دؤردونجو گونونده ياغيش اولسايدي، آداملار قودو دوزلديب ميدانلاردا گزر و گونشي چاغيران نغمه‌لر اوخويارديلار.
بايراما 40 گون قالميش باشلايان نوروز شنليک‌لري مارسين آخرينا (کؤهنه تقويمله اورتالارينا) قده‌ر داوام ائدردي.
نوروز سرحد بيلمه‌ين، چوخ گئنيش منطقه‌ده ياييلان، يازين گلمه‌سيني، يئني امک مؤوسومونون باشلانماسيني وصف ائيله‌ين بؤيوک ائل بايرامي‌دير. بو گون اوتايلي بو تايلي آذربايجانلا ياناشي اورتا آسيا، ترکمنستان، قيرقيزيستان، اؤزبکستان، قزّاقستان، افغانستان‌، پاکستان‌، ايران‌، تورکيّه و باشقا اؤلکه‌لرده ياشايان نئچه يوز ميليونلارلا زحمتکش اينسان، نوروزو اؤزونون عزيز بايرامي کيمي قيد ائديرلر.

منبع :

برچسب ها:

نظرات کاربران

    بازگشت به ابتدا صفحه

ارسال نظر

اخبار مرتبط

هزینه سرمایه ملی برای دریاچه ‌بیمارارومیه خیانت است

پدر علم کويرشناسي ادعا كرد
خروج

پدرعلم کویرشناسی با اشاره به اینکه در شرایط فعلی اقتصاد کشور صرف هزینه کلان برای انتقال آب به دریاچه ارومیه کار عقلانی نیست، گفت: این دریاچه بیمار است و به هیچ عنوان احیا نخواهد شد.

۹۰ درصد فسادهای مالی ناشی از رانت اطلاعاتی در دولت است

نماينده مردم اروميه در مجلس شوراي اسلامي:
خروج

نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی گفت: ۹۰ درصد فسادهای مالی از رانت اطلاعاتی در دولت است و پایه فساد اخلاقی نیز فساد مالی است.

بهبود وضعيت اشتغال و کسب و کار در گرو اهتمام جدي مسئولان

عصر آذربایجان گزارش مي‌دهد
خروج

گروه گزارش:با توجه به وضعيت اسفبار اشتغال در آذربايجان غربي، وجود 40 هزار فارغ‌التحصيل بيکار در اين استان و بهبود وضعيت اشتغال و کسب و کار در گرو اهتمام جدي مسئولان است.

افزايش اجراي احکام قضايي در خلع يد مناطق جنگلي استان

عصر آذربایجان گزارش مي‌دهد
خروج

گروه گزارش:شش ماه نخست امسال شاهد افزايش 217 درصدي اجراي احکام قضايي در خلع يد مناطق جنگلي از لحاظ مساحت در استان بوده و با توجه به نقش و اهميت منابع طبيعي بايد بهره‌برداري اصولي از آن مورد توجه جدي قرار گيرد.

تيغ مشکلات مالي بيخ‌ گلوي ناشران کتاب

گزارش
خروج

گروه گزارش: گرفتن مجوز کتاب، چاپ و انتشار آن و در ‌‌نهايت توزيع و پخش کتاب از پروسه‌هاي دشواري است که همه ناشران چه کساني که سال‌ها در اين زمينه فعاليت دارند و چه کساني که تازه وارد حيطه نشر شده‌اند از دغدغه‌هاي اصلي فعالان اين بخش به شمار مي‌رود دغدغه‌هاي ناشران استان آذربايجان غربي گلايه‌هاي زيادي از آن دارند.

تندرستی

نذري وتهديد سلامت عزاداران
خروج

گروه تندرستي:در دهه اول ماه محرم بسياري از تكايا، مساجد و حسينيه‌ها غذاي نذري مي‌دهند. هرچه هم كه به تاسوعا و عاشوراي حسيني نزديك‌تر مي‌شويم، هيات‌هاي بيشتري به خيل عزاداران و نذري‌دهندگان مي‌پيوندند و از طرفي بر گيرندگان غذاي نذري هم افزوده مي‌شود.

پاسخ امام زمان (عج) به چند شبهه عاشورايي

پاسخ امام زمان (عج) به چند شبهه عاشورايي
خروج

گروه دين و انديشه:کافيست فقط چند لحظه به ماه محرم و روزهاي عزاداري بر امام حسين عليه السلام بيانديشي. اين فکر ناخودآگاه يک شيعه را به ياد امام زمان خويش مي اندازد که آن حضرت چه نگاهي به اين ماه دارد و انديشه و افکار او در اين باب چگونه است؟

مبالغه‌گويي مهم‌ترين آسيب در عزاداري‌ها است

امام جمعه مياندوآب:
خروج

گروه خبر:امام جمعه مياندوآب گفت: اغراق و مبالغه مهم‌ترين آسيب در آئين‌‌هاي عزاداري امام حسين (ع) است.

ايجاد امنيت اجتماعي پايدار نيازمند خرد جمعي

عصر آذربايجان گزارش مي‌دهد
خروج

گروه گزارش: امروزه امنيت اجتماعي به يکي از مهمترين مباحث در بحث امنيت تبديل شده است؛ ايجاد امنيت اجتماعي پايدار به ويژه در استان‌هاي مرزي، نيازمند همت جدي تمام متوليان بخش فرهنگي و اجتماعي است.

معماي حل نشده راه هاي زير زميني تبريز

گفتگو
خروج

گروه تاريخي:?راه هاي زير زميني و عجايب ناشناخته آن هميشه در فيلم هاي علمي تخيلي يکي از سکانس هاي مشهور و مورد علاقه کارگردانان و تماشاگران است و آنها را روي صندلي سينما يا مقابل صفحه جادويي تلويزيون ميخکوب مي کند.

استان زنجان ظرفيتي ناشناخته براي کشورهاي قفقاز

گزارش
خروج

گروه سياسي: استان زنجان در شمال‌غرب کشور مسافت قابل قبولي با کشورهاي قفقاز دارد، اما اين ظرفيت براي اقتصاد زنجان به خوبي به کارگيري نشده است.

درباره نشریه عصر آذربایجان

خروج

«عصر آذربایجان» نخستین نشریه منطقه ای استان های آذربایجان غربی ،آذربایجان شرقی،زنجان و اردبیل هست

سایر اخبار این موضوع

پربازدیدترین خبرها

پرتفسیرترین خبرها