ديکلمه

بولگه لر سرويسي: موزيکال اوخو سس صنعتينده اوخوجونون سسي اييتيم آلير. سس تربيه اولونور. سسين اوزه‌رينده اؤنجه‌دن بو يولدا آيري آيري اييتيلميش، نه‌لرسه قازانميش، قازانديقلاري‌نين اوستونه اکله‌ميش صنعتچي‌لر آيريجا اسيرلر. سسي بللي دوغرولتودا يوروتدوره بيلمک اوچون اولدوقلاري اؤلچودن چيخيب، اولماسي گرهکن اؤلچويه سيغانادک چاليشديريرلار. تاپشيريقلاري ياپماقلا هر جور سيخينتي‌ني چؤزورلر. طبيعي، بونون بؤيرونده يازيلي نوتلار بيلينمه‌سي، آچيقلانماسي گره‌کن نيته‌لر، کاليتهلر آيدينلانير. سسله‌تيم(ديکلمه)ده چيي سسي چيلپاق، بدوي بيچيمده اوجوزا سرگيلمکله اولمور بو ايشلر.

 ايکينجي بؤلوم

 شهرام گلکار

بولگه لر سرويسي: موزيکال اوخو سس صنعتينده اوخوجونون سسي اييتيم آلير. سس تربيه اولونور. سسين اوزه‌رينده اؤنجه‌دن بو يولدا آيري آيري اييتيلميش، نه‌لرسه قازانميش، قازانديقلاري‌نين اوستونه اکله‌ميش صنعتچي‌لر آيريجا اسيرلر. سسي بللي دوغرولتودا يوروتدوره بيلمک اوچون اولدوقلاري اؤلچودن چيخيب، اولماسي گرهکن اؤلچويه سيغانادک چاليشديريرلار. تاپشيريقلاري ياپماقلا هر جور سيخينتي‌ني چؤزورلر. طبيعي، بونون بؤيرونده يازيلي نوتلار بيلينمه‌سي، آچيقلانماسي گره‌کن نيته‌لر، کاليتهلر آيدينلانير. سسله‌تيم(ديکلمه)ده چيي سسي چيلپاق، بدوي بيچيمده اوجوزا سرگيلمکله اولمور بو ايشلر. هم سسين موسيقي پرده‌‌لرينه اويوب اويماديقلاريندان بيلگيلري مي وار کي؟ خوشلارينا گلن يئرده معده فرماني‌يلا گيريشلريني ياپيب، ذاتن تک معنا (او دا وارسا) داشييان شعرلرين او تک معناسيندا دا چاشقينليق ياراديرلار. هله شعر دويومو، ادبيات آنلاييشي پولئمييينه گيرميرم کي، بونلار اوچون آزجيق ادبي ساواد، اوخو آرخاليغي گره‌کير.
بيلميرم نييه، فوتوريستلري اؤزومسهمهييب، قارشي قويماق اوچون قارشيلاريندا دا بير شئي سؤيلهيه بيلمهين ايکيلمده قالان قرارسيز جاماعاتين، يول اوسته قويماق اوچون گئديب اونلو يازار ماکسيم گورکيني تاپيب قوناغليغا گتيرن ييغيني آنسادير منه سسله‌تيم سؤيلنتيلري. فوتوريستلرين باشيندا جاوان ماياکوفسکي دوروردو. ماکسيم گورکي سونوجو ماراق ائدنلره تکجه ماياکوفسکينين گئرچک شاعير اولدوغونو بيلديرير؛ قالانينا چوخ ماراقلي سؤز سؤيله‌يير کي، سسله‌تيم ماراقليلاريني دا همن سؤزون ايچرليک آنلامينا دنگ بولورام. نه‌دنسه اينسان بو شاعيرلرين يازديقلاريني دينله‌يه-دينله‌يه سانکي کئچن گئجه‌ني پاويونون عيني اوداسيندا اونلارلا بير بللي قادينلا سئويشيرکن دوشونور اؤزونو.
***
آنلاملي سسلر دوشونجه‌ني ديشلايا بيليرلر. باشقا سؤزله دئسک دوشونجه توپلوسونو آنلام داشييان سس صداسي داغيدا بيلير. هانسي‌سا پلاتفورمون، يا دا اورتامين دانيشمانينين دينله‌ييجي‌سي تکجه آودوتورييا(اورتام دينله‌ييجي‌لري) دئييل، دانيشان اؤزو بيرينجي دينله‌ييجي اولدوغوندان پئرفورمانسي‌نين ناسيل اولدوغونو، ائتکيله‌ييجي اولدوغونو دوشونه-دوشونه اؤزگو دوشونه‌سي دوشونجه کونسئپتي دوشونجه پلانينين آرخاسينا ساخلانير. بو پئرفورمانس ديکلمه ائيلمينده نئچه قات آرتير؛ چونکي ياپيجي تکجه نئجه دانيشديغيني دئييل، نئجه آرتيستليکله سؤزجوکلره شکيل وئردييينه ده آيري‌دا دوشونمک زوروندا قالير. بو تانيش ائيلمه گؤرونتو قاتيلينجا بو آنلاشيلمازليق و يايينديريجيليق مسأله‌سي يانيلقي‌يا دا اوغرايا بيلير. حالبو کي موزيکال سس صنعتينده »سؤز« اؤن پلاندا اولماديغيندان آلديقلاري اييتيم سونوجو سيخ تاپشيريقلارلا اوستده سؤيله‌ديييم سيخينتي‌لاري ايمکانا چئويرمه‌يي باجارا بيليرلر. ايشي بيلمک اينانجي اوخو صنعتچي‌لرينين قارشيلاشاجاق چوخلو سيخيتيلارينا چؤزگه اولور. اونلار حتتا اوخويا اوخويا اؤزلري ده گؤزل سسلريندن ذؤوق آليرلار؛ بو اونلاري دينله‌ين اينسانلارين آلديغي ذؤوقونو بيره مين آرتيرير. حالبو کي، ديکلمه ائدنلرده بونون دوز قارشيتي باش وئرير.ديکلمه‌ده ديکلمه‌چي‌نين تربيه اولونماميش اينتوناسيياسي (داها دوغروسو تربيه اولونماق زورونداليغيني حيس ائتمه‌ييب، ايسته‌دييي زامان مئيدانا گيرمه جسارتيني گؤستريب، سونوجدادا اللشتيريب ائله‌ين گؤرمه‌يينجه) هؤروتو اوخويا بيله‌جک دينله‌ييجي‌نين قولاغينا، داواميندا جانينا سئکسيستي چارپينتي ياپير. کوتله ادبياتين ايچينده قيراغيندا ياشانان تربيه‌سيز اولايلاري يولا وئرمه آنلاييشي‌يلا قارشيلاماغي يانليش اولاراق اؤزوم‌سه‌ييب‌دير. نه يازيق ادبياتدا باش وئرن هر اولايي اولاسيليقلا گؤرمه‌يي، اوندان داربه آلما ياخلاشيغي سئزمه‌مه‌ييميز، بيزي اوخشار باشقا دوروملاردا دا چيخيلماز حاللاردا قويا بيلير. ائله کي، ديکلمه‌چي‌نين سيرتيلميش اينتوناسيياسي سانکي دينله‌ينلرله بير لذتلي سوچ اورتاغي اولموشلار کيمي – بو تپديرمه‌مي گؤزونوزه باتيرمادان بوش وئريب اينجه‌صنعتين رفينده ساخلايين دئيه – فيسيلدايير. آرخالاري هئچه ياسلانان ديکلاماتورلارين اؤيله-بؤيله آنلاماديقلاري موزيک سس-کويونونو ياپيب سونما پوتئنسيياليني ايچ‌سي گيزملي اوزاللشتيريلرينه نئجه آنلادا بيليرلر.
***
بير پئرفورمانس قاچينيلماز بير سيناقدير.
»ژيل دلوز«
آنام هميشه ايلين سون چرشنبه‌سينده (تورپاق چرشنبه‌سي) بالا دورون اود قويوب اوستوندن آتيلين. آغزينيزي گؤزله‌يين، ياخشي- ياخشي سؤز دانيشين. قارشيت قويوب ايسته‌يينين ضيددينه سويوناندا- بالا سيناق‌دير ائ، هر ايل ائتمه‌سن اولماز! – دئير.ائله او اود يانيشي دا قارشيدان گلن تپ‌تزه ايلين نئجه‌ليييني قاپسايان تر-تميز گؤسترگه صيفئربلاتي‌دير عايله اوچون. گؤرورسونوز اؤنجه‌دن وارسيل ميفيميزه سؤيکه‌نه‌رک اينام اولان، بو گون ژيل دلوزون دوشونجه ايشيغيندا بيليمه دؤنوشوب.
بير پئرفورمانس قاچينيلماز بير سيناق‌دير؛ يا کئچه‌جک‌سن يا دا دوشه‌جک‌سن! اورتا ياني يوخ! بير ادبي هؤروتو بؤيله بير ريسکله اوز-اوزه قوياجاق ايزني داشيما سوروملولوغونو کؤکسه چکه بيلمک اولار مي گؤرن! حالبوکي سؤز ديکلمه‌دن گئديرسه بو قونونون دارتيشيلاجاق چئشيدلي ياني يوخدور. چون سيناقدان کئچه‌سي اولدوغو حال دا بئله گئنه ده سورونلودور؛ فيلمي تابلويا چئويرميش اولموش‌دور. دئوينگلييين اؤنونده دوروب استابيل‌لييه دوغرو يووارلانميش‌دير. حرکتين قارشي‌سينا کئچن هر نه ايسه هونر ساييلا بيله‌مز. حيات دئوينگنليک‌دن عيبارت اولموش اولسا، هونر بونون ان هيزلي حالي‌دير.
***
بوراخ اللشتيريي’ني هر هانسي نورمال ديش گؤز ايله ديکلمه اولايينا باخساق، نهدن گرکدييي سورونو يانيتلاماق چتين اولور. هاردان باخارساق باخاق، ديکلمه نورمال اولماييب دوغال ديشي چارپير. کرالليق حؤکمو مو، ساراي يارليغي(فرماني) مي، آريستوکرات اورتامي سسلنديرمه‌نين زيروه‌لردن قوپوب گلن بئجاه يئره اوجالديلميش عطيرلي-پودورلو لوزومسوز سسيني آنديرير. نه قدر سينيرلي، چيرکين، آلچالديلميش، ازيلميش، حاقلي سسلنديريلمه‌يه چاليشيليرسا داها دا دويغو سومورگه‌سينه معروض قالميش اولوروق.
»سس«لنديرمه! …… اوخوماق
»سس«لنديرمه! ….. اوخوما
نه‌دن‌سه »سس«، دويوب آنلاماقدان چوخ کار ائتمه ائيله‌مينه يارايير.اوچاغين آچيلميش بيتيريسي سسي بير شهرين شيشه‌لرينين سينماسي اوچون بس ائدير. بير عؤمورون ده گيجلييني دويانلارا. ياخيندان توپون توفنگين سسي ائدن کيمي. يئرسيز دئمه‌ييب‌لر: » داوولون سسي اوزاقدان گؤزل‌دير.«
اوزه‌رينده ايشله‌نيب هانسي‌سا موسيقي پارچاسيني اوخويا بيلن اينسانلارا بئله هونر پلاتفورموندا صنعت‌چي دئمک دوز دئييل. آدامين گؤزل سسي وار، دانيشيق تونوندان کنار بير آز سسيني اوجالديب نه‌سه سؤيله‌يير؛ اولور اوخو صنعتچي‌سي! بونون ديشيندا بو آدام نه بيلير. نوت دئديييني ده هر ساوادي اولان اينسان نئچه گونون ايچينده اؤيره‌نه بيلر.
نه‌يسه‌کي ماهني يازمايان اوخويانا او دا گرک دئييل. دوشونجه ديشي هر هانسي بير ائيلمي صنعت آدلانديريب دييرلنديرمه‌يه قارشييام. او دوشونجه‌نين ده دوشونجه اؤرتمه يئته‌نه‌يي اولا‌بيلمه‌سي اوچون، بئينينين آلت قاتيندا وئريملي ساييلا‌بيلير فيکيرلر، بيلگيلر اوراني بيريکديرمه‌لي‌دير. آز دا اولسا يالنيز بيلگيلردن و دوغال اولاراق قايناق گؤستريلن بيلگين‌لردن هر هانسي بير صنعته ياخينلاشيب سؤز سؤيله‌ييب ديسکورسا قاتيلماق اولار. طبيعي، پراکتيک اولاراق آلينان بيلگيلري ده کيچيمسه‌ميريک.
***
آردي وار

منبع :