نه گمي‌لردن خبر وار، نه ده گميچي‌لردن

بولگه لر سرويسي: هر گون ميليون‌لارجا انسان اؤز يوردلاريندان کؤچمه‌يه مجبور قاليرلار؛ ايستر کؤنوللو اولاراق، ايسترسه ده کؤنولسوز.

حسين واحدي

بولگه لر سرويسي: هر گون ميليون‌لارجا انسان اؤز يوردلاريندان کؤچمه‌يه مجبور قاليرلار؛ ايستر کؤنوللو اولاراق، ايسترسه ده کؤنولسوز.
 کؤچمک مجبوريتينده قالميش آداملار بير چوخ سبب‌لره گؤره، آنايوردلارين، ياشاديق‌لاري تورپاق‌لاري، بويا-باشا چاتديق‌لاري يئرلري بوراخيب، يئني بير يوردا گئدرک، حيات‌لاريندا تازا بير صحيفه آچيرلار. بو کؤچوش‌لر، مختلف نَدن‌لره گؤره اولور؛ اقتصادي، سياسي، اجتماعي و … بو آرادا، اورميه شهرينه گلديکده، حددن آرتيق بير مهاجرت‌له اوز-اوزه گليريک.
 نئچه دؤرده مختلف سوي‌قيريم‌لار، ساواش‌لار و امنيت‌سيزليک‌لر نتيجه‌سينده، شهرين بوشالماسي و بو شهرده ياشايان‌لارين قاچماسينا گؤره، وضعيت عادي‌لشينجه، مختلف شهرلردن و قونشو اؤلکه‌لردن بئله، بورايا گلن‌لر اولوب. مثال اوچون، غربي آذربايجان اوستاني‌نين مسئول‌لاري دفعه‌لرله اؤز مصاحبه‌لرينده 600 مين نفردن چوخ، عراق کوردلري‌نين بو اوستانا مهاجرتيندن سؤز آچيب‌لار.
هله قالسين کي کندلريميز ده گئت-گئده بوشاليب، کندلي‌لر، شهرلرده مسکونلاشيرلار.
سون ايل‌لرده، آذربايجان دياريندا، اورمو گؤلونون قوروماسي دا بعضي گؤله ياخين کندلرده اؤز تاثيريني بوراخيب‌دير.
 اورميه‌ده، بو مهم کندلردن بيري، اورميه‌نين »دريايولو« آديندا جاده‌نين اون‌بئش کيلومترليگينده يئرله‌شن »گؤلمانخانا« کندي‌دير. بو تاريخي يئر، کئچميشدن بري، اورمو گؤلونون اؤنملي بير ليمان‌لاريندان ساييليردي.
 آنجاق، نه يازيق کي نه قدر ده اؤنملي اولسا دا، ايندي قوپ-قورو بير چؤله چئوريليبدير. نه گمي‌لردن خبر وار، نه ده گميچي‌لردن. نه بير يوکچو اورادا دايانيب، نه ده بيري يوک داشينماسيني گؤزله‌يير.
گؤلمانخانالي‌لارين بير چوخو دا بوراني ترک ائديب و کئچميش‌ده يوز ائودن چوخ ائوي اولان کند‌ده اون‌بير ائو قاليبدير.
»گؤلمانخانا« کنديني ترک ائتمه‌ين‌لرين بيري جناب »ايرج بهزادنيا« ايله بير پاييز آخشاميندا کندده‌کي باغيندا گؤروشوروک. 80 ياشلي اولماغينا باخماياراق ياشيندان چوخ جاوان، چوخ ديري‌باش و چاليشقان آدامي اؤز اؤنومده گؤرورم.
مني محبت‌له، قوجاق‌دولو سئوگي‌له قارشيلايير. اوگؤلمانخانا‌نين يئرلي اهالي‌سيندن‌دير و آتا-بابالي بو کند‌ده ياشاييب‌دير. ملي حؤکومت دؤرونده درسه باشلاييب و تورکجه يازيب-اوخوماغي او زامان اؤيره‌نيب‌دير.
 ساوادلي بير عاييله‌ده اولدوغو اوچون، اونون حياتيندا مطالعه‌نين اؤزونه مخصوص يئري اولوبدور و ادبياتا ماراق گؤسترمه نتيجه‌سينده آرا بير شعر ده دئيير. اوندان ايلک سوآليم، گؤلمانخانانين کئچميشي اولور. گؤزلرينده حسرت‌دولو بير گؤرونتو گؤرونور، درين بير آه چکندن سونرا دئيير:
-«آتامين دئديگينه گؤره، يادينا گلندن بورا ليمان ايميش و بورادان شاهي (اسلامي) آداسينا يوک و مسافر داشينارميش. گؤلمانخانا اورمو گؤلونون ساحيلينده يئرلشديگي اوچون کئچميشدن بري -دريادا سو اولان گونه کيمي- مسافرلرين گل-گئت يئري اولوبدور و اورمونون مهم کندلريندن ساييلير.
کند اهاليسي‌نين گليري، قاباقجالار مال-داوار ساخلاماق‌دان و ايستي آي‌لاردا دا مسافرلره وئريلن خدمت‌لردن گليردي. انقلاب‌دان قاباق، بورادا ايينه سالماغا يئر اولماز ايدي و مختلف شهرلر ايله اؤلکه‌لردن بورا توريست گلردي. آمريکا‌دان، اوروپادان، ياخين قونشو اؤلکه‌لردن گلن‌لر اولاردي. آنجاق گئت-گئده هرنه قاريشدي؛ دريا قورودو؛ بو وضعيت پوزولدو و اهالي شهره کؤچدو و ايندي تقريبا اون‌بير ائو قالير و بو ائو‌لرين بير-ايکيسي ده شهردن گلمه‌ديرلر.»
کند‌‌دن کؤچن‌لر حقينده سوروشورام. ناراحات بير قيافه ايله وضعيت‌دن ناراضي اولدوغونو وورغولاييب دئيير:
-«کنديميز چوخ گؤزل و گزملي کند ايدي. گوندوزلر گون‌چيخان منظره‌سي و گئجه‌لر گون‌باتان منظره‌سي و مسافرلرين هر ياندا اوتراق ائتمه‌سي چوخ باخمالي اولوردو. مگر گؤلون منظره‌سينه باخماقدان دويارديق! مگر زامانين کئچمه‌سيني بيلرديک! گؤزل گون‌لريميز وار ايدي. امکانات آز دا اولسا گون‌لريميز بير-بيريندن ده‌يرلي و اوميدلي ايدي.
 آنجاق ايکي دؤره‌ده بيزيم کندين اهاليسي کؤچمه‌يه مجبور قالديلار. اول دؤره‌، انقلاب‌دان قاباق اولوب و بيزلر کي گؤل‌ده اولان آدالارا حيوان‌لاريميزي آپاريب اوتارارديق، گئتمه‌گيميز ياساق اولدو و دئديلر هئچ کيمين حقي يوخدور اورايا گئتسين، نييه کي ارباب‌لار اؤزلرينه ويلا و يايلاق يئري جورله‌ميشديلر و کندلي‌لرين آدالارا گئتمه‌لريني قاداغان ائتميشديلر. کندلي‌لر ده اوت-علف تاپا بيلمه‌ديک‌لري اوچون– خصوصا سويوق آي‌لاردا- بعضيسي شهره و يا آيري کند‌لره کؤچدولر. البته ايلک کؤچوشده گئدن آز اولدو، آنجاق دريا قوروياندان سونرا گئدن‌لر داها چوخالدي و دئمک اولار کي کند بوشالدي و اهالي‌نين چوخو شهره گئتدي‌لر.»
بير آز دايانير و فيکره دالير. چکديگي بو حسرت‌لردن چوخ سؤز گؤتورمک اولور. درين بير آه چکير و سؤزونو داواملايير:
-»بلي، کندلي‌لرين چوخو شهره کؤچدولر و ائولر گئت-گئده خاراباليغا چئوريلدي. ايندي گئديب باخساق گؤر‌رسيز کي ائولر بيربه‌بير داغيليب و ائوليک‌دن چيخيب؛ يعني صاحابي اولمايان يئر بئله اولار دا!«
»سيزجه گوناه کيمده‌دير؟« سوآليني وئريب، صؤحبتيني داوام ائتديرمگي ايسته‌ييرم. حزنلي بير سس‌له دئيير:
-»واللاه نه دئييم؟ آباد اولمايان، چؤله دؤنموش اولان يئرده ياشاماق اولماز کي. گلير گلمه‌سه، لاپ چتين اولور. کندلي‌لرين باغ‌لاري قالير و هميشه‌ليک ال چکمه‌ييب‌لر؛ آنجاق کندين جمعيتي چوخ آزاليب و چوخلاري فقط اَيلنجه اوچون، گزمک اوچون، تويا، ياسا گؤره کنده گليرلر. گؤل دولسا، امکانات آرتيريلسا، اهالي‌نين ده قاييتماسينا آرخايين اولماق اولار.«
– اوميدينيز وار گله‌جه‌يينه؟
-»او قدر اوميديم وار کي بورانين دوزلمه‌سينه. من نئچه دفعه دريانين قوروماغيني گؤرموشم. بو قدر قوپ-قورو اولماميشدي، آما سونرا دوزلميشدي. ايندي ده اينانيرام دوزله‌جک بير گون. بونا يقينيم وار.«
– کندلي‌لر نئجه؟ قاييدارلار؟
-»البته! دولت بورايا يئتيشسه، امکانات ياراتسا و آباد ائله‌سه، کندلي‌لر ده بيرداها کنده قاييديب، ييخيلميش دام-داشلاريني آباد ائدرلر. ايندي‌نين اينديليگينده، باياق دا عرض ائله‌ديم، نئچه ائو شهردن گليب. بس آباد اولسا گؤرون وضعيت نئجه اولار!«
بهزادنيا جنابلاري دانيشارکن من ده فيکره داليرام. بئله دويورام کي من ده بورانين او رونق‌لي گون‌لريني ياشاميشام. حس ائديرم من ده گؤلمانخانالي‌لار کيمي اورمو گؤلونون قوروماسي ايله بيرگه قوروموشام، يوخ اولموشام. اوزولموشم…
قاييديرام دانيشيغا و سواليمي بئله داوام ائديرم:
– ائشيتميشم سيزده بير دفعه شهره کؤچوبسوز. نييه کؤچدونوز و نه جور اولدو کي شهرده قالا بيلمه‌دينيز؟
-»من انقلابا نئچه ايل ‌قالان، ايش اوچون و بعضي شخصي مسئله‌لر اوچون ائوي شهره آپارديم. آنجاق چوخ چکمه‌دي بيلديم کي من شهر آدامي دئييلم. بيلديم کي بو وضعيت –شهرده قالماق- بير آز دا داوام ائتسه من اؤله‌رم. آرواد-اوشاق قالدي شهرده و من يئنه ده کنده قاييتديم. ايلين بير نئچه آيين چيخ – قار يئره دوشن چاغ‌لاري- قالانين من باغدايام. اول‌‌ده ده دئديم، 1318-ده دونيايا گلميشم، آنجاق اؤزومو چوخ جاوان، چوخ انرژي‌لي و روحيه‌لي بيليرم. شهرده، اينديکي اولدوغوموز آپارتمان‌دا فقط آپارتمان‌ين موديرين تانيييرام، اوندان سونرا هئچ کيمي تانيميرام. بس من نه جور قاليم بو شهرده، بئله بير شرايط‌ده. کنديميز بو جور دئييل، هامي بير-بيرين تانييير، هامي بير-بيري‌نين شادليغيندا، ياسيندا و هر شرايطينده دادينا چاتير.«
سونرا گولومسه‌ييب، شعرلري‌نين بيريندن بير بند اوخويور:
-»کند‌دن گئتديک شهره
دوشدوک عجب دردسره
تاپيلمير بير دسته تره
نه ايسته‌ديک جاواب اولدو.«
– ايندي سيزي بورادان آييرساق نئجه اولار؟
-»واللاه بئله بير سؤزون جاوابي بير دنه‌دي. من اؤله‌رم. دئميرم مريض‌لرم، دئميرم سولارام، بير کلام؛ اؤله‌رم.
يعني تصور بئله ائده بيلميرم. منيم بورادا خاطره‌لريم وار، حياتيم وار، يادگارلاريم وار، خوش و پيس گون‌لريم وار. آتا-بابام، آنام وار. من خانيميم ايله اوشاق‌لاريما دا تاپشيريب، وصيت ائله‌ميشم، من اؤلسم ده بورادا تورپاغا تاپشيرين، شهره آپارمايين.«
و يئنه بير بند شعريندن، کدرلي آهنگ ايله اوخوماغا باشلايير:
-»بيزوو داغي بيز کندلري بوشلاديق،
گئتديک شهره، تنبل‌ليگي خوشلاديق،
ياواش-ياواش سيگار ساتماق باشلاديق،
هاردا قالدي خوش گونلرين يوخ اولدو!
دردين آليم نيسگيل‌لرين چوخ اولدو!«
سونرا دئيير:
-»بيلديگينيز کيمي، بيزوو داغي، گؤلمانخانا کندي‌نين ياپيشيغيندادي و بيزه چوخ ده‌يرلي بير داغ ساييلير و ساخلوو (پادگان) اولماميشدان اول، اورادا خاص گون‌لر قوربانليق دا کسرديک و نذر و نياز اوچون اورانين اته‌يينه گئدرديک. گؤلمانخانالي‌لارا بيزوو داغي چوخ مهم ايدي.«
– عاييله‌‌نين سيزين بو قدر آتا-بابا يوردونوزا اولان عشقينيزه عکس‌العمل‌لري نئجه‌دير؟
-»اونلار دا منه تاي باغدا قالماغي سئويرلر. اوشاقلار ائو-ائشيک صاحبي اولوبلار و هردن بيزه باش چکرلر، آما خانيميم بورادا تک قالسا بئله، منله بيرليکده ايل بايراميندان بري بورادا قالار و هئچ واخت گيلئيلي اولماز.
گؤردويونوز کيمي قاپي-قونشوموز يوخدور، آما بيزي بورادا ساخلايان، بيزي بورادا ياشادان، کئچميشده‌کي خاطره‌لريميز، کئچن گونلريميز و يوردوموزا اولان عشقيميزدير، من بورالاردا عؤمور سورموشم و ائليمين، يوردومون عاشيقي‌يم.«
جناب بهزادنيا دانيشارکن اؤزونو ساخلايانماييب و حسرت دولو نفس‌له شعري‌نين آرديني اوخويور:
-»بيزوو داغي کندلر قاليب خارابا،
نه کَل کوتان، نه آت، داشقا، آرابا؛
حسرت قالديق يون کؤينه‌يه، جورابا،
هاردا قالدي خوش گونلرين يوخ اولدو!
دردين آليم نيسگيل‌لرين چوخ اولدو!«
-»اوغلوم، بورالاردا نه خاطره‌لر کي ياشماميشيق، نه گون‌لر کي گؤرمه‌ميشيک، هاميسي بو سينه‌مده يادگار قاليب. بو پلاژلاردا بير چوخ هم‌کندلي‌لريميز چؤرک قازانير، پول چيخاردارديلار. قوناق‌لارا خدمت ائدرديلر. ائليميز نئجه شاد، نئجه خوش گون‌لر، گؤزل آن‌لار ياشايارديلار!«
ساحيله دوغرو گئديريک. ساحيلده‌کي پلاژلارين چوخونون دامي اوچوب، ديوارلاري سؤکولوب، داغيليب و قوردون، ايتين، بايقوشون مسکني اولوبدور. بيلميرم نييه، آنجاق چوخ باخماق اولمور. سانکي آدامين لاپ عزيز اولان آداميني جان اوسته اولاراق گؤزونون قاباغينا قويوبلار و او اؤلور، سنين ده اليندن بير ايش گلمير! بو قوجامان وطنداشيميزين اورک دولو عشق ايله اولان حياتي‌دير کي بو جور وضعيته قالان ساحيلي، کندي و يوردو-يوواني بوراخا بيلمه‌يير و هله ده گؤلمانخانانين چيراغيني يانيلي ساخلايانلاردان بيري اولور.
جناب بهزادنيا ساحيل بويو اوزاق‌لارا باخارکن سون سؤزونو دئيير:
-»آنامين يوردوسان آذربايجانيم
يولوندا کئچه‌رم باش ايله جاندان.
دوغرام- دوغرام اولسام دانمارام سني،
آديني تورپاقدا يازارام قان‌نان«

منبع :